Παλιά πασχαλιάτικα γλέντια και χοροί Φιλιαταίων - Του Πωλ Μαντέλου

Παλιά πασχαλιάτικα γλέντια και χοροί Φιλιαταίων - Του Πωλ Μαντέλου

Ο Θεός μας έκανε τη χάρη να χαρούμε και τούτο το Πάσχα του 2023. Τούτο το Πάσχα που λόγο κρίσης οι συμπατριώτες στην Ελλάδα θα τα βολέψουν λίγο στενάχωρα. Όμως ελπίζω και εύχομαι να διορθωθούν όλα αυτά που υποφέρει ο κόσμος από τα λάθη των πολιτικών του.

Έχω γράψει πώς γιορτάζανε το Πάσχα στο Φιλιάτι παλιότερα. Σήμερα γράφω για πανηγύρια και χορευτές που θυμάμαι και έβλεπα όταν πήγαινα επισκέπτης. Τότε το Πάσχα το περιμέναμε με λαχτάρα. Φοράγαμε τα καλά μας, πηγαίναμε στην εκκλησιά όλη τη Μεγάλη βδομάδα και το σπίτι γίνονταν εργαστήρι. 

Οι νοικοκυρές έβαφαν κόκκινα τα αβγά, έφτιαχναν τα ωραία κουλούρια και άλλα γλυκά, ετοίμαζαν το αρνί για τη σούβλα και τα κοκορέτσια και όσα μπορούσε και ό,τι είχε κάθε οικογένεια. Όλα ήταν χαρούμενα και το τσούγκρισμα των αυγών με το Χριστός Ανέστη και με το Αληθώς Ανέστη ο Κύριος να ακούγεται παντού. 

Ο κόσμος περίμενε τις μέρες της πασχαλιάς με μεγάλη χαρά, τότε γίνονταν και πολλά γλέντια και πανηγύρια αυτές τις μέρες. Στο Φιλιάτι γίνονταν στην ΟΑΣΗ, στο όμορφο κέντρο του Τάση Δήμου στον πλάτανο, αλλά και στου Μέμμου και στου Δάλλα στην πάνω πλατεία. 

Το Φιλιάτι είχε και δικιά του κομπανία, τον Φώτο Γκόγκο (κλαρίνο), το Νίδα Τσέλα (λαούτο), το Χρήστο Λούπα και πολλά ντέφια. Μεγάλα γλέντια γινότανε και σε χωριά όπως στο Πλαίσιο, Γηρομέρι, Σίδερη, Φοινίκι και άλλου. 

Έρχονταν οι ξενιτεμένοι και έκλειναν για το χωριό τους τα καλύτερα κλαρίνα, Ρούντας, Χαλκιάς, Βασίλη Δήμος, Χαλιγιάννης κλπ. Τη μέρα της Πασχαλιάς ξεκίναγαν τα πανηγύρια στις πλατείες και συνέχιζαν ως τις πρωινές ώρες της Δευτέρας και πάλι το βράδυ μέχρι την Τρίτη του Πάσχα. Τότε στα βιολιά έριχνε λεφτά, αυτός που χόρευε μπροστά. Έριχναν και οι συγγενείς και οι φίλοι και κράταγαν τον πρωτοχορευτή μέχρι να πάρουν κι αυτοί σειρά. 

Κάποιες χρονιές θυμάμαι οι βιολιτζήδες έλεγαν πόσα λεφτά τους πέταξαν στο τάδε χωριό και πόσα στο άλλο, έτσι για να υπάρχει συναγωνισμός. Πολλά λεφτά πέταγαν θυμάμαι οι ξενιτεμένοι και το έκαναν από πραγματικό πόνο καρδιάς. Κάποιοι χόρευαν πολύ ωραία, τόσο που θυμάμαι ακόμη και τώρα τους χορούς που χόρευαν.

Ο Τσιάβο Ντούρος χόρευε τον “Σμαντάκα”, ο Τάσιο Σιάτας χόρευε τον “Γιατρό” και τον ήθελε κοφτό και έκανε διάφορα τσαλίμια. Πολύ ωραία χόρευε και ο Βασίλη Τσάτσης. Επίσης, ο Σωτήρη Βένετης έκανε εντύπωση με το κέφι που είχε και με τα σχέδια που έκανε όταν χόρευε τον “Γανωτζή”. Ο Ντόνε Βάτσιος χόρευε την “Ιτιά” κι αυτός που τον κράταγε με το μαντήλι έπρεπε να είναι γερός για να αντέχει το βάρος και τα σχέδια του. Ο Λίας Σκόδρας χόρευε την “Πανάγιω” και μετά το γύριζε στη “Νύφη” που έκανε πως λιποθυμούσε και έδινε μια σπουδαία παράσταση. Ο Φίλιππος ο Ανδρούτσος χόρευε “Στης Πικροδάφνης τον Ανθό”. 

Μεγάλο κέφι στο χορό έκανε ο Λία Φίλος που εκεί που χόρευε μπροστά, έφευγε, έβρισκε μια γλάστρα και φιλούσε το λουλούδι ή έπιανε το κεφαλάκι ενός παιδιού το χάιδευε και συνέχιζε, τα έκανε όλα με πολύ κωμικό τρόπο και έκανε τον κόσμο να τον προσέχει και να διασκεδάζει πολύ. Ο Γιώρη Γκιζάς, ο επιπλοποιός, χόρευε το “Δόντια Πυκνά”. Η Σαρίνα (μάννα του Κοτίτσιου), χόρευε το “Ντάλιε με καντάλιε”, ο Σιώζιο Κολονιάρης χόρευε τη “Λουλούκα” και άλλα πολλά. 

Αυτά γίνονταν μέχρι κάποια χρόνια, αργότερα τα έθιμα άλλαξαν. Δεν έβαζαν βιολιά στο Φιλιάτι και ο κόσμος πήγαινε στα χωριά Πλαίσιο, Φοινίκι, Γηρομέρι κλπ. Στο Φιλιάτι γίνονταν της Αγίας Τριάδας και αργότερα που έγινε η Ορχήστρα Φιλιατών έπαιζαν μεγάλη ποικιλία και λαϊκά. 

Θυμάμαι μια φορά που είχα τύχει, είδα τον Αργύρη το Χούλια να χορεύει ζεϊμπέκικο, ήταν Μικρασιάτης ο αείμνηστος, χόρεψε το “σάπιο σανίδι πάτησα”. Επίσης κι κόρη του, η Ρούλα, χόρευε ωραίο καρσιλαμά. Τότε είχα δει και το Νίκο Λιόντο να χορεύει ωραίο Ηπειρώτικο και πήγα να τον συγχαρώ κι αυτός μου είπε στα Αλοιφιάτικα (άργασ' τη φωτερή= σώπα μη μιλάς, ή μη με δουλεύεις δηλαδή), εγώ όμως το έκανα γιατί όντως μου άρεσε πολύ ο χορός του, ήτανε απίθανος. 

Όλα αυτά τα γράφω για να τα θυμούνται οι παλιοί και να τα μαθαίνουν οι νέοι Φιλιατιώτες, όπου κι αν βρίσκονται!

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Πωλ Μαντέλου: Λες και ήταν χθες - Φιλιατιώτικες ιστορίες. 

Για παραγγελία του βιβλίου στείλτε μήνυμα στο 6945 114 015)

Καλή Ανάσταση. Χρόνια πολλά και καλά σε όλους τους Φιλιαταίους και σε όλους τους Θεσπρωτούς. Καλή αντάμωση.

Πωλ Μαντέλος