Κρουαζιέρα στη Θεσπρωτία; Πόσο πιο χαμηλά; - Της Άννας Στεργίου*

Κρουαζιέρα στη Θεσπρωτία; Πόσο πιο χαμηλά; - Της Άννας Στεργίου*

Τα νέα για την κρουαζιέρα στη Θεσπρωτία έφτασαν. Η ανάπτυξη ήρθε και η Θεσπρωτία πήρε συγκλονιστικό μερίδιο της αγοράς πανελλαδικά λιγότερο από 1/1.000 σε αριθμό επιβατών κι ας μη μιλήσουμε για τα έσοδα!

Έχοντας ξεπουλήσει το λιμάνι της Ηγουμενίτσας έναντι πινακίου φακής, η κυβέρνηση Μητσοτάκη πανηγυρίζει για την κρουαζιέρα, που στην περίπτωση της Θεσπρωτίας είναι τόσο μηδαμινή που μοιάζει αόρατη!

Δεν θα ισχυριστούμε ότι η κρουαζιέρα είναι το βασικό τουριστικό προϊόν της χώρας ούτε ότι δεν υπήρχαν κάποιες περιοχές, που τα πήγαν καλύτερα.

Η κρουαζιέρα παρέμεινε παραγκωνισμένη διαχρονικά για πολλούς λόγους:

Α) Δεν υπήρχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την πλευρά των ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών, παρότι οι τουριστικοί, συνδικαλιστικοί φορείς την ήθελαν. Οι εργοδότες της κρουαζιέρας προτιμούσαν κυρίως νησιά των Κυκλάδων ή του Αργοσαρωνικού (υπήρξε κι ηπειρώτικη εταιρεία που εστίαζε στην κρουαζιέρα).

Β) Σημαντικό ρόλο έπαιξε το θέμα του καμποτάζ. Καθώς πολλά πλοία είχαν σημαία τρίτων χωρών – «σημαία ευκαιρίας» δεν υπήρχε η δυνατότητα από την ελληνική νομοθεσία να έρθουν εδώ. Αν το έκανε η Ελλάδα, που τελικά υποχρεώθηκε εν μέρει, έτσι θα νομιμοποιούσε τα πολύ χαμηλά μεροκάματα εις βάρος των ναυτικών πληρωμάτων της.

Γ) Άλλος σημαντικότατος λόγος ήταν η διαχρονική αδυναμία των ελληνικών λιμανιών να δεχτούν μεγάλα κρουαζιερόπλοια, λόγω προβλημάτων στα βάθη των λιμανιών. Υπάρχουν διάφορα προβλήματα για την υποδοχή μεγάλων κρουαζιερόπλοιων για έναρξη/κατάληξη του ταξιδιού (home porting). Αυτό όμως δεν συμβαίνει στην Ηγουμενίτσα, που το ατού της είναι το μεγάλο φυσικό λιμάνι της.

Η Ελλάδα έχει τεράστια ακτογραμμή με έκταση 13.676 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Κατά τον Θεοφάνη Κουγιούρη, που εκπόνησε διπλωματική εργασία για την κρουαζιέρα στο ΕΑΠ, αποτελεί τον τρίτο προορισμό κρουαζιέρας στη Μεσόγειο μετά την Ισπανία και την Ιταλία, παραμένει χαμηλά κι αδυνατεί να λάβει οικονομικά οφέλη. Η, δε, Ηγουμενίτσα με το περίφημο λιμάνι της πέρασε και δεν ακούμπησε την κρουαζιέρα. Μιλάμε για παταγώδη αποτυχία.

Τι κάνουμε λάθος;

Η κρουαζιέρα λοιπόν χρειάζεται υποδομές, κέντρο για να κατέβουν οι τουρίστες να ψωνίσουν ώστε ν΄αφήσουν και κάτι στην πόλη, μουσεία, καλλιτεχνικές, εθνογραφικές κι αθλητικές εκδηλώσεις. Πόσα μουσεία έχει η πόλη; Θα επιμείνω σ΄ αυτό. Όταν τα γειτονικά Ιωάννινα έχουν σχεδόν 20 μουσεία στην πόλη, εμείς με το ζόρι έχουμε ένα κεντρικό και μερικά, κυρίως λαογραφικά, διάσπαρτα στο νόμο κι όχι πάντα εύκολα προσβάσιμα.

Η Βενετία, που είναι πολύ ψηλά στον τουρισμό κρουαζιέρας βουλιάζει όταν είναι σε εξέλιξη, το περίφημο καρναβάλι της.

Υποδομές στις μεταφορές, την υγεία, τον έλεγχο διαβατηρίων

Πολλές φορές έχει συζητηθεί ο τρόπος μεταφοράς των τουριστών κρουαζιέρας στην πόλη κι από τις τοπικές αρχές της Ηγουμενίτσας. Όμως, δεν θα πρέπει να δημιουργείται ασφυξία, αφού το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Ηγουμενίτσας είναι δυσανάλογο προς τον πληθυσμό της, υπό φυσιολογικές συνθήκες. Φυσικά χρειάζεται να υπάρχει και υγειονομική υποδομή, ώστε να μη βρεθούν οι τουρίστες και τα πληρώματα προ εκπλήξεως.

Χρειάζεται ετοιμότητα κι ασκήσεις απ΄ το ίδιο το λιμενικό και τις υπόλοιπες υπηρεσίες – Δήμο, Αστυνομία, Πυροσβεστική - ώστε σε περίπτωση που συμβεί κάτι στο πλοίο, ανά πάσα στιγμή να μπορούν να κατέβουν οι τουρίστες με ασφάλεια αλλά και να μην υπάρξει πρόβλημα για τους πολίτες της πόλης. Πρόσφατα ιδρύθηκε στον Πειραιά, ιδιωτική υγειονομική δομή στοχεύοντας μόνο και μόνο στους τουρίστες, κατεξοχήν κρουαζιέρας.

Η όχληση βέβαια που προκαλείται από τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια, συχνά είναι δυσανάλογη προς τα οφέλη που αφορούν στην τοπική κοινωνία. Η δημοφιλής και πανέμορφη πόλη της Βενετίας, κινδυνεύει να καταστραφεί από τον υπερτουρισμό, που επιβαρύνει υπέρμετρα τις υποδομές (π.χ. λύματα) και δημιουργεί ασφυξία και στους τουρίστες, που πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον. Επιπλέον, υπάρχουν πρακτικά ζητήματα: βίζας, ελέγχου διαβατηρίων, μεταφοράς, ανεφοδιασμού καυσίμων, τροφίμων αν πρόκειται για home porting κ.ά.

Η Θεσπρωτία όμως;

Στα νούμερα κρουαζιέρας, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Τουρισμού συγκρίνει μήλα με μπρόκολα. Ο τουρισμός αυτού του είδους δεν ανακάμπτει λόγω φοβερών και τρομερών κινήσεών της. Ακολουθεί τη λογική του «εκκρεμούς» στην ανάπτυξη, όπως συνέβη και με άλλους κλάδους, διότι την περίοδο έντονης έξαρσης του Covid-19 η κρουαζιέρα έζησε παντού σ΄ όλο τον κόσμο, μαύρες μέρες,

Τα όποια οφέλη της κρουαζιέρας στη Θεσπρωτία από τους επιβάτες, συνήθως τα γεύονται τα Ιωάννινα και τα Μετέωρα κι εκείνη παίρνει μόνο την όχληση. Συμβαίνει κι αλλού ένας τουρίστας κρουαζιέρας να γυρνά σε όσο περισσότερα μέρη μπορεί, στον λιγότερο δυνατό χρόνο. Αλλά αυτό δεν είναι δικαιολογία, γιατί δεν έμεινε στην πόλη ή δεν του κινήσαμε το ενδιαφέρον για να ξανάρθει. Ο τουρίστας σήμερα έχει απαιτήσεις.

Το κρουαζιερόπλοιο ως αγορά – στόχος

- Τα κρουαζιερόπλοια δεν είναι όλα ίδια. Υπάρχουν κρουαζιερόπλοια, που έχουν ελάχιστες υποδομές για 50 άτομα κι άλλα, που μπορούν να φιλοξενήσουν ως και 6.000 άτομα. Επομένως κι οι ανάγκες των επιβατών, όταν βγουν από το καράβι, είναι διαφορετικές.

- Η μέση ηλικία των επιβατών κρουαζιέρας είναι περίπου τα 40 χρόνια. Επομένως, ένα μεγάλο ποσοστό των επιβατών είναι και τρίτης ηλικίας, με προβλήματα υγείας, που ούτε θέλουν ούτε μπορούν να ταλαιπωρηθούν. Κάποιοι απ΄αυτούς έχουν θέματα κινητικότητας. Μπορεί η Ηγουμενίτσα ν΄ανταποκριθεί; Μπορούμε να τους στείλουμε για ορειβασία ή πεζοπορία στις βουνοπλαγιές, όταν μερικοί εξ αυτών δεν μπορούν ούτε να περπατήσουν;

- Το μεγαλύτερο ποσοστό των επισκεπτών κρουαζιέρας είναι ζευγάρια. Άρα ο χώρος υποδοχής πρέπει να έχει κατά νου δράσεις και για άντρες και για γυναίκες, όταν βγουν στη στεριά.

- Υπάρχουν κρουαζιερόπλοια, που δέχονται μόνο ενήλικες κι όχι παιδιά.

Τι γίνεται όταν υπάρχουν παιδιά;

Για κρουαζιερόπλοια, που ταξιδεύουν παιδιά με τους γονείς τους, έχουν διάθεση να ζήσουν περιπέτειες. Εκτός από τα καρουζέλ έχουμε να προσφέρουμε κάτι άλλο στην πόλη;

Η ιππασία στον Αχέροντα, στην Παραμυθιά, στο Καλοδίκι είναι πράγματι μία συγκλονιστική εμπειρία για τα παιδιά, που βαριούνται εύκολα μέσα στα καράβια. Ποιες δράσεις έχουμε φτιάξει για τους εφήβους; Με το καταδυτικό πάρκο, κλείσαμε;

Η βόρεια πλευρά του Καλαμά δεν έχει αξιοποιηθεί ως προς τουριστικές δράσεις: κανόε, καγιάκ κ.ά. σε αντίθεση με τον Αχέροντα.

Στοχεύοντας στην «τουριστική μνήμη»

Ο τουρίστας θυμάται μία περιοχή για τρεις λόγους:

Ο πρώτος είναι γιατί είδε, έκανε ή έμαθε κάτι καινούργιο που του άρεσε (εμπειρία),

ο δεύτερος γιατί έφαγε ή ήπιε πράγματα που άρεσαν στον ουρανίσκο του (γαστρονομία) κι

ο τρίτος και βασικότερος γιατί δεν ταλαιπωρήθηκε κι ένιωσε ότι περνά καλά (φιλοξενία – δραστηριότητες).

Ένιωσε δηλαδή ότι όσα έδωσε, όχι μόνο στην κρουαζιέρα αλλά και κατά την παραμονή του σε κάποιον προορισμό δεν πήγαν στράφι. Γιατί πάνω απ΄όλα ο τουρισμός δεν είναι μόνο λεφτά αλλά και συναίσθημα.

Ο τουρισμός δίνει εισόδημα αρκετούς μήνες του χρόνου, τονώνει την εμπορική δραστηριότητα, δημιουργεί θέσεις εργασίας και κυρίως δημιουργεί εισόδημα στη νέα γενιά. Ωφελούνται οι αγρότες από την κρουαζιέρα. Υπάρχουν οι δομές εκείνες ώστε εκείνος που θα κατέβει να πάρει συσκευασμένα τρόφιμα της περιοχής; Πχ. νόστιμο κι υγιεινό αλλά μη αναγνωρισμένο θεσπρωτικό μέλι; Ελιές; Λάδι; Κομπόστες από τα υπέροχα φρούτα, που παράγει η Θεσπρωτία;

Οι ξένοι θέλουν μία ιστορία

Ο τουρίστας που κατεβαίνει από το κρουαζιερόπλοιο θέλει άμεσα κάτι να δει. Το έλος Καλοδικίου, που πιθανόν να κρύβει και σημαντικές αρχαιότητες, με τα υπέροχα νούφαρα κι έχει εύκολη πρόσβαση δεν έχει αξιοποιηθεί για ξεναγήσεις. Ποιος έρχεται κρουαζιέρα στη Θεσπρωτία και του λένε πως πιθανόν εδώ παντρεύτηκε ο Οδυσσέας τη βασίλισσα της Ηπείρου;

Μία βόλτα ως τον Δρέπανο, που είναι κοντά ή τα Γίτανα θα ήταν όντως μία ξεχωριστή πινελιά αλλά υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα διαλύσουμε την προστατεύομενη περιοχή. Από εκεί και πέρα ούτε το Φιλιάτι ούτε καν οι παραδοσιακοί του οικισμοί έχουν αξιοποιηθεί. Η Παραμυθιά έχει ξεκινήσει να τρέχει έργα αλλά δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη ενώ ο δρόμος προς Σούλι δεν είναι εύκολα προσβάσιμος. Μία επίσκεψη σε τοπικά τυροκομεία ή οινοποιεία εφόσον υπάρξει τοπικό σήμα θα εμπλούτιζε το τουριστικό προϊόν ενώ επιτέλους θα πρέπει να κοιταχτεί πιο προσεγμένα το προβληματικό οδικό δίκτυο, ειδικά στην ενδοχώρα.

Η Κέρκυρα βουλιάζει, η Θεσπρωτία ψάχνει για τουρίστες κρουαζιέρας

Αν σκεφθούμε ότι το 2022, που η κρουαζιέρα ανέκαμψε κι οι συνολικές αφίξεις κρουαζιερόπλοιων στα ελληνικά λιμάνια ανήλθαν στις 4.614 και ο αριθμός επιβατών σε 4.381.876 τι πήρε η Θεσπρωτία; Στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας το 2022 έδεσαν μόλις 11 κρουαζιερόπλοια. Οι αφίξεις επιβατών ήταν 4.323.

Στην Κέρκυρα αντίστοιχα, που είναι αλήθεια πως έχει μακρόχρονη τεχνογνωσία στον τουρισμό, έδεσαν 392 κρουαζιερόπλοια και οι αφίξεις ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο πολίτες. Ο Πειραιάς δηλαδή κι η Κέρκυρα ήταν λιμάνια home porting.

Μόνο και μόνο το brand name «Αχέροντας» θα έπρεπε να φέρνει πολλαπλάσιο τουρισμό κρουαζιέρας όλο τον καιρό. Άνθρωποι απ΄ όλο τον κόσμο θα ήθελαν να δουν και να ταξιδέψουν στο ποτάμι, που είναι η «πύλη του Κάτω Κόσμου». Οι στροφές προς το Σούλι, παρότι όλοι οι Ηπειρώτες είναι συνηθισμένοι στο προβληματικό οδικό δίκτυο, αποτελεί αναχαιτιστικό παράγοντα.

Είναι σαφές ότι το καλοκαίρι Σύβοτα και Πέρδικα, ακόμη κι η Πλαταριά κερδίζουν τις εντυπώσεις κι έχουν και τις τουριστικές υποδομές. Το κάστρο της Ηγουμενίτσας, παραδοσιακοί οικισμοί των Φιλιατών, το εμπορικό κέντρο της Παραμυθιάς, το Σούλι, τα εκκλησιαστικά μνημεία θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να είναι βασικά ατού για την κρουαζιέρα, εφόσον συνοδεύονται κι από σχετικές εθνογραφικές, καλλιτεχνικές, αθλητικές ή ακόμη και θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Αν ο Αχέροντας ή οι φανταστικές παραλίες των Συβότων και της Πέρδικας έμπαιναν σε μία κινέζικη ή μία αμερικάνικη ταινία το εισόδημα των Θεσπρωτών θα ήταν σταθερό για δεκαετίες κι η ανεργία στο νομό να κατέβει σε ιστορικό χαμηλό. Αυτό όμως θα πρέπει να γίνει οργανωμένα, ώστε να μπορεί και το ποτάμι να παραμείνει καθαρό κι οι ταξιδιώτες να ευχαριστηθούν κι οι εργαζόμενοι να μπορούν να εξυπηρετήσουν, ώστε να μη γίνει ο Αχέροντας, το πιο σημαντικό μνημείο της φύσης, που χάσαμε…

* Η Άννα Στεργίου είναι Θεσπρωτή κοινωνιολόγος, κοινοβουλευτική συντάκτρια και συγγραφέας (annastergiou11@yahoo.com)