Δεν είναι μόνο το Σούλι. Είναι και η Σαλαμίνα - Του Βαγγέλη Τσιρώνη*

Δεν είναι μόνο το Σούλι. Είναι και η Σαλαμίνα - Του Βαγγέλη Τσιρώνη*

Μια πρόσφατη επίσκεψη στη Σαλαμίνα με τις πολλές του φυσικές ομορφιές και τα σημαντικότατα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία, με έκανε να συλλογιστώ πως δεν είναι μόνο το Σούλι που μας κάνει υπερήφανους ως Έλληνες. Είναι και το πανέμορφο νησί του Σαρωνικού.

Σούλι και Σαλαμίνα (αλλιώς Κούλουρη) είναι δυο τόποι μακρινοί μεταξύ τους αλλά και γεωγραφικά και μορφολογικά εντελώς αντιθετικοί. Ο πρώτος βραχώδης, ορεινός και άγριος, ως ορμητικός ταύρος, ο δεύτερος πεδινός, ήρεμος και μοσχομυριστός, ως λουλουδιασμένη λεμονιά. Ωστόσο, και οι δυο φύσεις είναι εξ ίσου μαγευτικές!

Όμως ούτε η γεωγραφική απόσταση ούτε η μορφολογική αντίθεση στάθηκαν ικανά εμπόδια ώστε να αποτελούν για πάντα δύο από τα πλέον γόνιμα «σχολεία», όπου διδάχτηκε έμπρακτα το υπέρτατο και διαχρονικό ιδανικό του ανθρώπου: Η Ελευθερία. Το ένα «Σχολείο» -η Σαλαμίνα- τη δίδαξε ανάμεσα στις θαλάσσιες στενωπούς, δίπλα στον όρμο του Περάματος Αττικής και απέναντι από τον Πειραιά και τα Μέγαρα, με την περίφημη ομώνυμη ναυμαχία (22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ). 

Αρχιτέκτονας της μεγάλης εκείνης νίκης εναντίον των κατά πολύ υπέρτερων ναυτικών δυνάμεων του Πέρση βασιλιά - αυτοκράτορα Ξέρξη (519-465 π.Χ), ο οποίος, σίγουρος για το νικηφόρο αποτέλεσμα και την κατάκτηση ολόκληρης της Ελληνικής Γης, παρακολουθούσε την εξέλιξη πάνω από τον λόφο του Αιγάλεω (σήμερα Αγίας Βαρβάρας), ήταν ο Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής (524-459 π. Χ). Δίπλα του ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης (6ος – 5ος αι. π.Χ.) καθώς και ο έτερος Αθηναίος και πολιτικός αντίπαλος του Θεμιστοκλή, Αριστείδης «ο Δίκαιος» (550 – 468 π. Χ.). 

Το άλλο «Σχολείο», το Σούλι, τη δίδαξε μέσα στις απόκρημνες βαθιές χαράδρες και τα απρόσιτα βράχια, εκεί «πίσω από τον ήλιο», στα Σκάπετα της Θεσπρωτίας, με τις ηρωικές πράξεις του Καλόγερου Σαμουήλ, των καπεταναίων Φώτου Τζαβέλα, Μάρκου Μπότσαρη και τόσων άλλων. Κι ενώ με τη ναυμαχία εξασφαλίστηκε η Ελευθερία της Αθήνας και όλης της Ελλάδας, με τους αγώνες και τις θυσίες των Σουλιωτών, προετοιμάστηκε η Επανάσταση του 1821, με την οποία ανακτήθηκε το πολυπόθητο ιδανικό της επί πέντε αιώνες υπόδουλης πατρίδας. 

Και το θαυμαστό είναι πως, ενώ οι Αρχαίοι μας πρόγονοι τη δίδαξαν και την εξασφάλισαν με την περίφημη νίκη τους, οι Σουλιώτες τη δίδαξαν με τους υπέροχους αγώνες και τις θυσίες τους απέναντι στις φοβερές ορδές του Αλή Πασά και λίγο αργότερα του Χουρσίτ Πασά. Κι ενώ τους βρήκε η φοβερή στιγμή να τη χάσουν για δεύτερη και τελεσίδικη φορά στα 1822 (ήταν την ίδια ημερομηνία, 22 Σεπτεμβρίου!), ποτέ δεν έπαψαν να την αναζητούν με κάθε τίμημα. Γιατί ποτέ δεν έπαψαν να μένουν Ελεύθεροι στην ψυχή τους, όπως και οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» της «Ιεράς Πόλης» του Μεσολογγιού! Η υπεράσπιση λοιπόν του πλέον ωραίου και ατίμητου ιδανικού της Ελευθερίας μέχρι τέλους, συνδέει άρρηκτα, αγκαλιαστά θα έλεγα, τους δύο αυτούς ηρωικούς τόπους. Τη Σαλαμίνα και το Σούλι!

Ειδικά για τη νίκη των Αρχαίων Ελλήνων στην ναυμαχία, όλοι οι ιστορικοί συμφωνούν πως με αυτήν διασώθηκε, μαζί με τον ελληνικό, και ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός και Δυτικός πολιτισμός. Διαφορετικά, ίσως σήμερα να ήμαστε ένα κομμάτι του Ανατολίτικου κόσμου και πολιτισμού. Γι’ αυτό και η αξία της ναυμαχίας της Σαλαμίνας στα 480 π. Χ. ήταν και παραμένει κοσμοϊστορική!

Λίγα λόγια ακόμη για το νησί του Σαρωνικού, που αποτελεί σχεδόν ολόκληρο ένα εξαίσιο φυσικό και ιστορικό μουσείο. Έτσι ο κάθε φιλόμουσος επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και να υποκλιθεί στον λιτό τύμβο των Σαλαμινομάχων, στο Σπήλαιο του αρχαίου τραγικού Ευριπίδη, στην Ιερά Μονή της Φανερωμένης (17ος αι μ. Χ.), την θερινή κατοικία του Άγγελου Σικελιανού με την προτομή του και τον τάφο του ήρωα της Επανάστασης του 1821 Γεωργίου Καραϊσκάκη μέσα στον Ναό του Αγίου Δημητρίου. 

Να σημειωθεί ότι στο μοναστήρι της Φανερωμένης φιλοξενήθηκαν και συνεδρίαζαν οι ηγέτες που έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις της Αττικής, της Αθήνας και του Φαλήρου (1827), όπως οι Γ. Μακρυγιάννης, Κίτσος Τζαβέλλας, Κριεζώτης, Δημ. Υψηλάντης, Μαυροβουνιώτης, Γ. Καραϊσκάκης και άλλοι. Μάλιστα, στο ηγουμενείο της μονής ο Καραϊσκάκης εγκατέστησε το «Γενικόν Αρχηγείον». Ακόμη το μοναστήρι παρείχε ψωμί, στάρι, λάδι, κρασί, άλογα, ξυλεία, χρήματα και πολεμοφόδια για τις ανάγκες του απελευθερωτικού αγώνα της Εθνεγερσίας.

*Βαγγέλης Τσιρώνης

Φιλόλογος - Συγγραφέας