Ο χορός αγαπάει τη γυναίκα: Μια απόπειρα ερμηνείας του φαινομένου - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Ο χορός αγαπάει τη γυναίκα: Μια απόπειρα ερμηνείας του φαινομένου - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Μέσα στο βαριά καταχνιά που μας έχει πλακώσει το τελευταίο μεγάλο διάστημα σκέφτηκα να ασχοληθώ για λίγο με ένα κάπως ανάλαφρο θέμα μήπως και μεταδώσω και σε σας κάποια αισιόδοξη και ευχάριστη διάθεση.

Λοιπόν, μετά το τέλος των λαϊκών πανηγυριών που φέτος, λόγω της δίχρονης πανδημίας, είχαν την τιμητική τους στην υπέροχη ελληνική ύπαιθρο, σκέφτηκα να κάνω κάποιον απολογισμό. Ερασιτεχνικό βέβαια.

Το πρώτο μου συμπέρασμα είναι πως η συμμετοχή ήταν μαζικότατη. Λογικό και αναμενόμενο. Το δεύτερο πως η κατανάλωση φαγητών και ποτών κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα. Και εδώ καμία πρωτοτυπία. Το τρίτο πως οι χοροί ήταν κι αυτοί μαζικότατοι, πλην όμως με καθαρή τη συντριπτική πλειοψηφία του γυναικείου φύλου. Και αυτό πολύ συνηθισμένο.

Ωστόσο, το τελευταίο αυτό, αν και πολύ συνηθισμένο, όπως είπα, με έκανε να αναρωτηθώ: γιατί οι γυναίκες είναι αυτές (συνηθέστατα) που, αμέσως μετά το καθιερωμένο μοιρολόγι, σηκώνονται για χορό; Ακόμη και πριν φάνε ή πιουν οτιδήποτε. Και γενικά γιατί το γυναικείο φύλο είναι αυτό που κυριαρχεί σε αυτήν την πλευρά των λαϊκών πανηγυριών; Δεν μιλώ για τις οργανωμένες χορευτικές εκδηλώσεις, όπου ο χορός αποτελεί μια καθαρά καλλιτεχνική έκφανση, αλλά για τα πανηγύρια στα χωριά, όπου εκεί εκφράζεται αβίαστα και αυθόρμητα ο απλός και καθημερινός άνθρωπος.

Κάνοντας μια απόπειρα ερμηνείας του φαινομένου ρώτησα αρκετές γυναίκες και άντρες. Να κάποιες από τις απαντήσεις τους.

Άντρας: Εγώ αν δεν πιω τρία- τέσσερα τσίπουρα, δε σηκώνομαι για χορό με τίποτε.

Γυναίκα: Οι άντρες ντρέπονται. Είναι κομπλεξικοί.

Άντρας: Πες μου να κάνω ό,τι άλλο, μη μου λες να χορεύω. Δε φαντάζεσαι πόσο σκυλοβαριέμαι.

Γυναίκα: Οι άντρες δυσκολεύονται να μάθουν. Δεν μπορούν να βάλουν τα πόδια τους σε μια τάξη. Έπειτα είναι εγωιστές και ψωροπερήφανοι και δεν καταδέχονται.

Άντρας: Ο χορός ταιριάζει στο ωραίο φύλο. Εμείς ούτε μαθαίνομε, ούτε έχομε την υπομονή.

Άντρας: Το χορό τον σκυλοβαριέμαι. Όμως μου αρέσει να πίνω και να βλέπω. Και κυρίως να βλέπω γυναίκες. Ο Χορός, αγαπητέ μου, είναι για το ωραίο φύλο. Να το χαίρεται ο άντρας.

Γυναίκα: Ο χορός είναι έκφραση ελευθερίας και έτσι βγάζουμε τα απωθημένα μας. Καιρός δεν ήταν;

Ειπώθηκαν και άλλες διάφορες απαντήσεις και σχόλια που δεν γράφονται εδώ.

Αφήνοντας την προτελευταία απάντηση -ενδιαφέρουσα οπωσδήποτε!- που χρειάζεται ιδιαίτερη φροϋδική ανάλυση, σύμφωνα με την οποία όλες οι ανθρώπινες εκφάνσεις ανάγονται στον συνειδητό ή υποσυνείδητο σεξουαλισμό, θα επιμείνω εν ολίγοις στην τελευταία: πως ο χορός είναι μια έκφραση ελευθερίας την οποία το γυναικείο φύλο -όχι φυσικά οι μεγαλοαστές γυναίκες- είχε στερηθεί για αιώνες.

Είναι αλήθεια πως παλιότερα ο χορός στα πανηγύρια των χωριών -διαφορετική περίπτωση οι γάμοι- ήταν περισσότερο «προνόμιο των ανδρών». Έδειχναν έτσι τη «λεβεντιά» τους, τη δύναμη και τον ανδρισμό. Μάλιστα, χόρευαν ως επί το πολύ, λεβέντικα και ηρωικά τραγούδια, πάντα σχεδόν με άγαρμπους κινητικούς αυτοσχεδιασμούς, συνοδευόμενους με άναρθρες κραυγές: (χ)όπα διάολε, (χ)ες, χάιντ’ ορέ, να καούν τα κάρνα (κάρβουνα) κλπ. 

Και βέβαια τα τραγούδια που χόρευαν ήταν ταιριαστά στην ανδρική και κυρίαρχη «φύση» τους. Σπάνια κάποια γυναίκα παρέβαινε τα στερεότυπα αυτά. Αν το έκανε θα προκαλούσε μάλλον τα ειρωνικά γέλια και τα κακόπιστα σχόλια περί ξετσιπωσιάς και άλλα υποτιμητικά με σεξιστικά, ως επί το πλείστον, υπονοούμενα. 

Αντίθετα όσες γυναίκες «έμπαιναν» στο χορό, το έκαναν συνήθως με την παρότρυνση συγγενών και με σκοπό να δείξουν τα «κάλλη» τους, συνδυασμένα απαραιτήτως με τη επιβαλλόμενη σεμνότητα και ταπεινότητα. Σεμνότητα τόσο στο ντύσιμο όσο και στις κινήσεις του σώματος και των ματιών. (Αχ αυτά τα μάτια…) Αλλά και τα τραγούδια θα ήταν κι αυτά «σεμνά και ταπεινά». Για τούτο και είχε επικρατήσει η έκφραση «γυναικείος χορός». Τότε θα κέρδιζαν τα ευμενή σχόλια ανδρών και γυναικών: «Καλή κοπέλα αυτή, και ηθική. Κάνει για σπίτι!»

Φυσικά τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά τις τελευταίες δεκαετίες με τη νομοθετική μεταρρύθμιση που ταχύτατα μετατράπηκε σε κοινωνική, αφού το αίτημα περί ισοτιμίας των φύλων ήταν πια υπερώριμο. Η γυναίκα τώρα δεν έχει κανένα ενδοιασμό και κανένα πρόβλημα να κάνει αισθητή και μάλλον κυρίαρχη την παρουσία της τόσο στην οικογένεια όσο και στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Και βέβαια στο χορό. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο πως οι χορευτικές της κινήσεις έχουν ως επί το πλείστον και ρυθμό και χάρη. Δύσκολα μια γυναίκα χορεύει χωρίς να γνωρίζει χορό. Και δεν την ενδιαφέρει σώνει και καλά να είναι όμορφη και λυγερή. Θα έλεγε κανείς πως η δικαίωση για το «ωραίο φύλο» και στο θέμα αυτό είναι εδώ.

Δεν θα ήταν λοιπόν υπερβολικός ο λόγος πως η Γυναίκα αγαπάει το Χορό. Μάλλον πως ο Χορός αγαπάει τη Γυναίκα! Και μπράβο της!

Βαγγέλης Τσιρώνης

Φιλόλογος – Συγγραφέας.