Επιχρωματίζοντας το έπος του ’40 - Ταξίδι στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο με το ψηφιακό έγχρωμο πινέλο του Χρ. Καπλάνη

Επιχρωματίζοντας το έπος του ’40 - Ταξίδι στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο με το ψηφιακό έγχρωμο πινέλο του Χρ. Καπλάνη

Το αφιέρωμα δημοσιεύθηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό της Βουλής "Επί του ...Περιστυλίου"  με επιμέλεια του Θοδωρή Τζαλαβρά.

(Επιστράτευση, 1940)

Χρήστος Καπλάνης: Δίνει χρώμα και ζωή σε παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες ζωντανεύοντας εκπληκτικά το παρελθόν. Όποιος έχει δει τη δημιουργική δουλειά του, μένει έκθαμβος με το τελικό εικαστικό αποτέλεσμα.

Για τον Ηπειρώτη Χρήστο Καπλάνη ο λόγος τον οποίο εντοπίσαμε τυχαία αναζητώντας στο διαδίκτυο φωτογραφίες για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ο τοίχος του «Past in color Χρώμα στο Παρελθόν» στο Facebook και το αντίστοιχο blog του είναι από τους πλέον επισκέψιμους διαδικτυακούς τόπους. Ειδικά στον πρώτο οι πιστοί ακόλουθοι πλησιάζουν τις 90.000. Έχει καταφέρει, με το μεράκι του επιχρωματισμού και του ζωντανέματος παλιών φωτογραφιών να μαγέψει τόσες χιλιάδες ανθρώπων σε πολλά μέρη του κόσμου. Πως ξεκίνησε όμως αυτό το υπέροχο και συνάμα κοπιαστικό δημιουργικό ταξίδι;

(Ο Θεσπρωτός καλλιτέχνης από το Φοινίκι Φιλιατών, 

Χρήστος Καπλάνης)

Μεγάλωσε στην Αθήνα, σε μια γειτονιά δίπλα από την Ακρόπολη. Σπούδασε Γραφικές και Καλές Τέχνες και ασχολήθηκε με τη φωτογραφία στο χώρο των Γραφικών Τεχνών. Δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της διαφήμισης, με δικό του δημιουργικό γραφείο. Τα τελευταία 25 χρόνια όμως ζει και δημιουργεί στον παραδοσιακό οικισμό Φοινικίου στην Θεσπρωτία, απολαμβάνοντας καθημερινά την πανοραμική θέα στην κοιλάδα του ποταμού Καλαμά.

Πριν αρκετά χρόνια, σε μια επίσκεψη του στο Παρίσι, είχε την ευκαιρία να δει έγχρωμες φωτογραφίες του 1913, από τη συλλογή του Αλμπέρ Καν. Εντυπωσιάστηκε καθώς είδε το παρελθόν να “ζωντανεύει” μπροστά στα μάτια του μου. Αμέσως σκέφτηκε ότι θα ήταν μια καλή ιδέα να δώσει χρώμα και σε δικές μας παλιές φωτογραφίες. Και από τότε έχει επιχρωματίσει πάνω από χίλιες ελληνικές και ξένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

(Ο Γιάννης Τσαρούχης με την εικόνα “Παναγία της Νίκης” που ζωγράφισε στο Αλβανικό μέτωπο, 1940-41)

-Τι είναι εκείνο όμως που ελκύει τον Χρήστο Καπλάνη στον επιχρωματισμό;

«Τόσο η έρευνα που προηγείται προς αναζήτηση των αυθεντικών χρωμάτων, όσο και η καλλιτεχνική επεξεργασία σε οδηγούν στο ζωντάνεμα ενός ταξιδιού στο παρελθόν. Ενα όμορφο ταξίδι στο χρόνο».

(Ελληνοϊταλικός πόλεμος, Κορυτσά. Νοέμβριος 1940)

-Γιατί να δούμε έγχρωμα τα… ασπρόμαυρα;

«Το χρώμα σε μια μαυρόασπρη φωτογραφία πολλαπλασιάζει τη συγκίνηση, φέρνει πιο κοντά την εικόνα στη σύγχρονη οπτική και τη κάνει πιο κατανοητή αναδεικνύοντας τις λεπτομέρειες εκείνες τις οποίες σε ένα γκρίζο φόντο δύσκολα διακρίνεις. Τη συγκίνηση εκείνης της στιγμής. Μας κάνει να νιώθουμε πιο κοντά στο γεγονός. Η απόσταση μικραίνει και γίνονται ευδιάκριτα περισσότερα πράγματα. Αυτό βοηθά στον εμπλουτισμό της γνώσης για την περίοδο που τραβήχτηκε η φωτογραφία και ανοίγει νέες προοπτικές σε επίπεδο ιστορικής εκτίμησης. Για τις ιστορικές φωτογραφίες (φωτογραφίες τεκμηρίωσης) η αξία τους είναι το πάγωμα της στιγμής. Η απαθανάτιση του στιγμιαίου γεγονότος. Είναι επίσης πλήθος πληροφοριών. Ενας καλός παρατηρητής μπορεί να αναγνώσει πάνω από χίλιες λέξεις σε μια πλούσια εικόνα. Συνήθως όμως, ξεχνάμε ότι οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες τραβήχτηκαν σε έναν κόσμο γεμάτο χρώματα».

-Πόσο δύσκολο είναι να επιχρωματίσεις μια ασπρόμαυρη φωτογραφία;

«Ο επιχρωματισμός μιας φωτογραφίας μπορεί να φαίνεται απλός, αλλά στη ουσία δεν είναι. Χρειάζεται γνώση της ψηφιακής τεχνολογίας, εικαστική παιδεία και πολλές ώρες εργασίας. Και κάτι ακόμη. Οπως σε όλα, υπάρχει καλός και κακός επιχρωματισμός. Αυτό που χαρακτηρίζει έναν καλό είναι η ποιότητα στη λεπτομέρεια και η σωστή χρωματική απόδοση των αντικειμένων. Οι γνώσεις ζωγραφικής βοηθούν αρκετά.Η δε επιλογή των κατάλληλων χρωμάτων προϋποθέτει πολλή έρευνα. Αν και μιλάμε για ψηφιακή τεχνολογία, όλα είναι εν τέλει χειροποίητα και θέμα προσωπικού γούστου, σε αυτή τη λεπτομέρεια. Σήμερα υπάρχουν προγράμματα επιχρωματισμού, τα οποία όμως είναι αναξιόπιστα. Εγώ κάνω τον επιχρωματισμό στο “χέρι”, χρησιμοποιώντας ψηφιακά πινέλα και ψηφιακά χρώματα σε πολλά επίπεδα. Βλέπω τη μαυρόασπρη φωτογραφία ως προσχέδιο σε ζωγραφικό καμβά, τον οποίο καλούμαι να ζωγραφίσω.

-Ποια είναι η παλιότερη φωτογραφία στην οποία έχετε δώσει χρώμα;

Η Ακρόπολη, φωτογραφισμένη από τον Paul Baron des Granges, το 1869. Δεν μου παρουσίασε ιδιαίτερες δυσκολίες, διότι γεννήθηκα και μεγάλωσα σε αυτή τη περιοχή και γνώριζα τα χρώματα από πρώτο χέρι.

-Πού βρίσκετε τις φωτογραφίες που «επεξεργάζεστε» δημιουργικά;

«Εκεί, έξω, υπάρχει άφθονο υλικό. Οι ψηφιακές συλλογές αποκτούν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. Το σημαντικό είναι η διαδικασία της επιλογής, η οποία είναι χρονοβόρα και επίπονη. Οι φωτογραφίες που λαμβάνω από φίλους είναι εκατοντάδες. Ομως, μετά από αξιολόγηση, ελάχιστες αξιοποιούνται». Και όταν λέμε φίλους, υπάρχουν και εκείνοι που παρακολουθούν τη δουλειά του. Όπως ο Αμερικανός Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ, που έσπευσε να τού γράψει: «Κύριε Καπλάνη, κάνατε μια απίστευτη δουλειά με το χρωματισμό. Δεν έχω δει ποτέ καλύτερη δουλειά! », ήταν το σχόλιό του στον επιχρωματισμό εικόνων του μαιτρ από την Ελλάδα της δεκαετίας του ‘50 (παράδειγμα, η Μύκονος του 1955). Οι επιχρωματισμένες φώτο που δημοσιεύουμε από το έπος του `40 και που είχε την ευγενή καλοσύνη να μας παραχωρήσει αποδεικνύουν την αριστοτεχνική δουλειά που κάνει όλα αυτά τα χρόνια.

Το αφιέρωμα δημοσιεύθηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό της Βουλής "Επί του ...Περιστυλίου"  με επιμέλεια του Θοδωρή Τζαλαβρά.