100 χρόνια Εθνικής Μνήμης - Της Βούλας Ιωάννογλου

100 χρόνια Εθνικής Μνήμης - Της Βούλας Ιωάννογλου

Γράφει η Βούλα Ιωάννογλου

Φιλόλογος

100 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το 1922 έμελλε να αλλάξει για πάντα την πορεία του ελληνισμού. Από τις εστίες τους ξεριζώθηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Χιλιάδες άλλοι άφησαν τα κόκκαλά τους στη γη των προγόνων τους, θύματα της θηριωδίας των Τούρκων.

Στην απογραφή του 1928 καταγράφηκαν 1.230.000 πρόσφυγες. Αν υπολογίσουμε τους θανάτους από το 1922 έως το 1928 μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο αριθμός ξεπερνούσε το ενάμιση εκατομμύριο. Απ΄τη δική μου οικογένεια οι προ-προπαππούδες μου πέθαναν στην Κέρκυρα τον πρώτο χρόνο της προσφυγιάς.

Στην Ήπειρο δεν ήρθε μεγάλος αριθμός προσφύγων. Στη δε ακριτική Θεσπρωτία ιδρύθηκε μόνο ένα χωριό αμιγώς προσφυγικό: η Νέα Σελεύκεια. Οι κάτοικοι ήρθαν από τη Σελεύκεια Κιλικίας, πόλη που είχε ιδρύσει ο Σέλευκος ο Α΄ο Νικάτωρας, διάδοχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ιδρυτής του κράτους των Σελευκιδών.

Όταν έφτασαν στην Ελλάδα, τους συμπεριφέρθηκαν με υποτίμηση και εχθρότητα. Τους προσφωνούσαν "Τούρκους", αυτούς που στους μπόγους τους μετέφεραν τα εικονίσματά τους· αυτούς που στις πλάτες τους κουβαλούσαν τόσους αιώνες ελληνικής ιστορίας...

Ας αναλογιστούμε για λίγο πώς ένιωθαν οι άνθρωποι αυτοί. Ας αναλογιστούμε πώς άφησαν τα σπίτια τους, τα χωράφια τους, τη γη που τους γέννησε. Πώς στοιβάχτηκαν στα πλοία και μεταφέρονταν από τόπο σε τόπο, χωρίς να ξέρουν πού θα καταλήξουν. Πώς βίωσαν την κοινωνική απομόνωση και το χλευασμό.

Η αλήθεια είναι ότι δε μπορούμε να το φανταστούμε- και είναι λογικό. Πέρυσι η σειρά με τη ζωή του Αγίου Παϊσίου έγινε αφορμή για να δούμε μια εικόνα του ξεριζωμού. Οι Έλληνες της Καππαδοκίας, της Καισαρείας και της Κιλικίας ακολούθησαν παρόμοιους δρόμους. Οι περισσότεροι Σελευκιώτες έμειναν στην Κέρκυρα για ένα μεγάλο διάστημα. Ο αδελφός του παππού μου γράφει στα απομνημονεύματά του ότι όλη η οικογένεια βρισκόταν στην Κέρκυρα, ενώ ο πατέρας τους με μία αδελφή τους είχε έρθει στην Ηγουμενίτσα, χωρίς να γνωρίζουν οι μεν που βρίσκονται οι δε. Η οικογένεια ενώθηκε μετά από ένα χρόνο...

Στη Γ' λυκείου, στο μάθημα ιστορίας προσανατολισμού, υπάρχει ένα κεφάλαιο για το προσφυγικό ζήτημα. Πριν το ξεκινήσουμε λοιπόν, ρωτάω τους μαθητές, αν γνωρίζουν κάποιο προσφυγικό χωριό στη Θεσπρωτία. Με κοιτούν για λίγα δευτερόλεπτα στα μάτια. Το σκέφτονται. Η απάντηση όμως δεν έρχεται αυτόματα. Κάποια παιδιά γνωρίζουν, τα περισσότερα όχι. Η Νέα Σελεύκεια, ένα μεγάλο χωριό, ακριβώς δίπλα στην πόλη, δεν τους περνάει απ΄το μυαλό. Γενικά το επίθετο «νέα» που συνοδεύει πόλεις και χωριά περνάει απαρατήρητο από πολλά παιδιά.

Ο συλλογισμός μου αυτός καταλήγει στην εξής διαπίστωση: κάποτε οι μικρασιάτες ήταν απομονωμένοι και στιγματισμένοι από την κοινωνία. Κάποτε το ζητούμενο ήταν η εξάλειψη του ρατσισμού και η αποδοχή. Σήμερα ωστόσο, που οι συμπεριφορές αυτές έχουν -ευτυχώς- εκλείψει, το ζητούμενο είναι η γνώση και η διατήρηση της μνήμης. Όχι μόνο από τους απογόνους των προσφύγων αλλά και από όλη την κοινωνία. Τόσο η απώλεια της Μικρασίας και του Πόντου, περιοχών που κατοικούνταν από Έλληνες αδιάλειπτα από τα αρχαία χρόνια, όσο και η ριζική αλλαγή που έφερε η έλευση των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία είναι γεγονότα που δεν πρέπει να λησμονούνται.

Πρέπει να παλεύουμε να διατηρούμε ζωντανή τη μνήμη. Το λυχναράκι που εμφανίζεται φέτος σ’ όλη την Ελλάδα, απ΄άκρη σε άκρη, συμβολίζει αυτή την άσβεστη μνήμη, την άσβεστη αγάπη για την Μικρασία. Γιατί αν δε γνωρίζουμε την ιστορία μας, το παρελθόν μας, αν δεν έχουμε ρίζες βαθιά ριζωμένες στη γη, τότε τι μέλλον μας περιμένει;