Μάρκος Μπότσαρης και Πωγώνι - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Μάρκος Μπότσαρης και Πωγώνι - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Σε μια σπάνιας συνεισφοράς και ωραία από κάθε άποψη πρόσφατη εκδήλωση, (13-8-2022), στο πανέμορφο και εγκαταλειμμένο πλέον χωριό Ζάβροχο της επαρχίας Πωγωνίου και συγκεκριμένα πάνω στο γραφικότατο ξωκλήσι του Αϊ-Γιώργη, ο φιλόλογος και για τρεις συναπτές τετραετίες πρώην δήμαρχος Δελβινακίου Θανάσης Μποζιάρης με το γιο του Βασίλη, δώρισαν στους Ζαβραχινούς και σε όλο το πλήθος των παρόντων στην εκδήλωση αυτή το σπουδαίας σημασίας για τον τόπο τους βιβλίο τους με τίτλο «Ζάβροχο Πωγωνίου» (Εκδόσεις «ΙΣΝΑΦΙ», ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2022).

Είχα την τιμή να προσκληθώ και να μιλήσω για τη σχέση που μπορεί να έχουν το σουλιώτικο χωριό Ζάβρουχο ή Ζαβρούχο (ίχνη του οποίου βρίσκονται σήμερα στο θεσπρωτικό βουνό Παραβούνι, απέναντι ακριβώς από το Κούγκι και λίγο πιο ψηλά από το δρόμο Γλυκή – Σουλιωτοχώρια) με το δικό τους ομώνυμο (σχεδόν) χωριό καθώς και τα παρόμοια ονόματα Μπότσαρης (ή Μπότζαρης) και Μποζιάρης.

Στην πολιτιστική εκείνη εκδήλωση, υπό τους ανατριχιαστικούς ήχους του πολυφωνικού και διεθνώς αναγνωρισμένου μουσικού συνόλου «Η ΧΑΟΝΙΑ» και της γλυκόηχης πωγωνίσιας «ζυγιάς του Βασίλη Δάκα, παρουσίασα μια άγνωστη εν πολλοίς πτυχή της ζωής του θρυλικού αετού του Σουλίου Μάρκου Μπότσαρη, την οποία και κρίνω σκόπιμο να αναφέρω σε αδρές γραμμές και στο σημείωμα τούτο.

Ο Μάρκος Μπότσαρης, λοιπόν, γεννημένος στο ελεύθερο ακόμη Σούλι στα 1790, σε ηλικία σχεδόν είκοσι ετών, δηλαδή στα 1810, προτάθηκε από τον Αλή Πασά, σε αναγνώριση προφανώς των σπουδαίων ηγετικών και στρατιωτικών του ικανοτήτων, για τη σημαντική και ιδιαίτερα κρίσιμη τότε θέση του αρματολού της ευρύτερης περιοχής του Πωγωνίου, με έδρα το χωριό Κακόλακκος. (Είναι γνωστό ότι ο Αλή, είχε πάντα στο νου του τη δημιουργία του δικού του κράτους, με έδρα τα κοσμοπολίτικα Γιάννενα, αυτόνομου και ανεξάρτητου από τη δεσπόζουσα τότε Οθωμανική αυτοκρατορία.) Υπενθυμίζεται ότι το Σούλι έπεσε στα 1803 και ότι μέχρι το 1810 ο Μάρκος Μπότσαρης βρισκόταν εξόριστος (μαζί με πολλούς άλλους Σουλιώτες) στην υπό αγγλική κυριαρχία Κέρκυρα.

Ο Μάρκος αποδέχτηκε την προσφορά του τεπελενλή Βεζύρη. Ο μετέπειτα και πλέον αγνός ήρωας της Επανάστασης του '21 είχε κι αυτός πάντα στο νου του την απελευθέρωση της δικής του αγαπημένης πατρίδας αλλά και όλης της Ελλάδας.

Στον Κακόλακκο λοιπόν, με έδρα τον παλιό πύργο του Κουρτ Πασά του Βερατίου (1774- 1787), ο Μάρκος έμεινε αρχηγός του αρματολικιού του Πωγωνίου μέχρι το 1820 χωρίς διακοπή. Εκείνη τη χρονιά και κατά διαταγή του Σουλτάνου της κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β’, ο Αλής πολιορκήθηκε από τα μουσουλμανικά στρατεύματα. Έπρεπε πάση θυσία να φέρουν το κεφάλι του φιρμανλή (προδότη) στην Κωνσταντινούπολη, ενώπιον του Μεγάλου Βεζύρη. Τότε, λοιπόν, ο Μάρκος, μετά τη συμφωνία που υπέγραψαν οι Σουλιώτες με τον πρώην μεγάλο τους εχθρό να του προσφέρουν τη βοήθειά τους, με τον απαράβατο όρο βέβαια, να επιστρέψουν στον ηρωϊκό τους τόπο και τα αλησμόνητα λημέρια τους, αποχώρησε από το Πωγώνι και ανέλαβε ηγετικό ρόλο στο Σούλι διευθύνοντας και πρωταγωνιστώντας ο ίδιος στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Οθωμανικών στρατευμάτων για την απελευθέρωση όχι μόνο του Σουλίου πια αλλά και όλης της Ελλάδας. Μέχρι που έπεσε μαχόμενος στο Κεφαλόβρυσο στο Καρπενήσι τη νύχτα της 8ης προς την 9η Αυγούστου του 1823, σε ηλικία 33 χρόνων!

Ως προς το όνομα Μποζιάρης, όνομα που εμφανίζεται ευρέως στο Πωγώνι , αν και δεν υπάρχουν μαρτυρίες γραπτές ή προφορικές, δεν είναι διόλου απίθανο να προήλθε από το Μπότσαρης-Μπότζαρης, με μια μικρή φωνητική διαφοροποίηση. Τέτοιες φωνητικές παραλλαγές είναι πολύ συνηθισμένες και φυσιολογικές σε εποχές που δεν υπάρχει οργανωμένη κρατική διοίκηση και σύμφωνες με τις ιδιαιτερότητες της τοπικής διαλέκτου καθώς και των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, ασχολιών και συνηθειών.

Εξάλλου ο Μάρκος Μπότσαρης έμεινε αρκετό χρόνο στην περιοχή του αρματολικιού του Πωγωνίου (5 χρόνια) και μάλιστα δημιούργησε όλη σχεδόν την οικογένειά του εκεί με τη δεύτερη γυναίκα του Χριστίνα Καλογήρου.

Βαγγέλης Τσιρώνης

Φιλόλογος - Συγγραφέας