"Πολιτισμός" του πολέμου και Σουλιώτες - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

"Πολιτισμός" του πολέμου και Σουλιώτες - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

(Η εικόνα είναι από τη σφαγή στο Μι Λάι του Βιετνάμ από τους Αμερικανούς στα 1968. Συγγνώμη για τη σκληρότητά της!)

Γράφει ο Βαγγέλης Τσιρώνης

Φιλόλογος - Συγγραφέας

Υπάρχει άραγε πολιτισμός του πολέμου; Πολιτισμός της πιο στυγνής και απάνθρωπης έκφρασης και συμπεριφοράς του ανθρώπου;

Άφωνοι μείναμε όλοι (;) ύστερα από τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν στην Μπούκα, τη Μαριούπολη και άλλες πόλεις της Ουκρανίας, με τους δρόμους γεμάτους νεκρούς αμάχους (μεταξύ των οποίων και παιδιά!!!), με τους πολυπληθείς ομαδικούς τάφους, τους βιασμούς και άλλα ανομολόγητα ανοσιουργήματα. Βέβαια ολόκληρη η ανθρώπινη Ιστορία είναι γεμάτη από παρόμοια γεγονότα ακραίας απανθρωπιάς, όπως οι γενοκτονίες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου καθώς και των Αρμενίων από τα Μουσουλμανικά στρατεύματα. Τα στυγερά εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης πριν και στη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, τα «πογκρόμ» του Σταλινικού καθεστώτος στη Σοβιετική Ένωση. Τα φρικτά εγκλήματα των ΗΠΑ στο Μι Λάι του Βιετνάμ και αλλού. Όλα αυτά και πολλά άλλα επιβεβαιώνουν το λόγο του Σοφοκλή «πολλά τα δεινά και ουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει». Φυσικά ούτε εμείς οι Έλληνες απαλλασσόμαστε από ανάλογες απεχθείς πράξεις, ιδιαίτερα στον τελευταίο εμφύλιο πόλεμο 1945-49!

Οι φρικαλεότητες στη Χριστιανική Ουκρανία από τη Χριστιανική Ρωσία σήμερα, στον 21ο αιώνα μετά τη γέννηση του Χριστού, που δίδαξε το «Ειρήνη υμίν», μόνο τρόμο μας γεμίζουν. Οι φρικαλεότητες αυτές ταξίδεψαν το νου μου στους σκληρούς και μακροχρόνιους αγώνες των Ελλήνων για την ελευθερία και κυρίως των Σουλιωτών που, παρά το ότι ήταν ορεσίβιοι και σχεδόν αγράμματοι, με μίλησαν και με έπεισαν πως τελικά υπάρχει ακόμη και στον πόλεμο πολιτισμός. Πρώτα-πρώτα το να υπερασπίζεσαι τις αξίες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας, που κινδυνεύουν να πεθάνουν από ένοπλο εχθρό, δεν είναι παρά πολιτισμός και μάλιστα πολύ υψηλός. Έπειτα, αρκετοί Σουλιώτες είχαν γίνει «αδελφοποιτοί» -αλλιώς «βλάμηδες»- με Τουρκαλβανούς πολεμιστές. Όταν ήταν να συλλέξουν τους τραυματίες και να θάψουν με αρμόζουσες τιμές τους νεκρούς τους, φώναζαν «αραλίκι», δηλ. παύση των εχθροπραξιών. Και τούτο γινόταν αμοιβαία σεβαστό.

Κυρίως όμως θα μείνω σε ένα γεγονός στη διάρκεια του πολέμου των Σουλιωτών με τους Τουρκαλβανούς του Αλή Πασά -ελάχιστες μέρες πριν την πτώση του Σουλίου (12 Δεκεμβρίου 1803)- που συνταράσσει κάθε ανθρώπινη ψυχή και που ίσως μόνο οι Σουλιώτες θα μπορούσαν να δώσουν ως ένα αξεπέραστο και αξιοθαύμαστο παράδειγμα αξιοπρέπειας και λεβέντικου πολιτισμού. Το περιγράφει στα απομνημονεύματά του ο Γερο-Σουλιώτης Σπύρος Τζίπης από το Τσαγγάρι στον κερκυραίο λόγιο Ιωάννη Δούσμανη και μας το μεταφέρει ο Άγγελος Παπακώστας στο ογκώδες έργο «Μνήμη Σουλίου» που εκδόθηκε από το Σύλλογο «ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ», ΑΘΗΝΑ 2016, σελ. 88.

Αφηγείται λοιπόν ο γερο-Σπύρος Τζίπης: «Διαρκούσης της ανακωχής οι Τούρκοι ενώ ειργάζοντο έξωθεν των τειχών (της Αγίας Παρασκευής Κουγκίου) ηρώτων τους Σουλιώτας.

-Ποίοι από σας εσκοτώθησαν;

-Εσκοτώθησαν κάμποσοι. Εσκοτώθηκε και ο υιός του Δήμου Δράκου, ο Γκέλης.

Άμα ήκουσε Τούρκος τις (κάποιος) ότι εφονεύθη ο υιός του Δήμου Δράκου, ο φίλος του Γκέλης, εζήτησε την άδειαν να εισέλθει εις το φρούριον ίνα δώσει τον τελαυταίον ασπασμόν εις τον φίλον του. Υπήγαν αμέσως να αναφέρωσι την αίτησην εις τον πατέρα του φονευθέντος, εις τον δυστυχή καπετάνιον, τον Δήμον Δράκον, όστις απήντησε.

-Αφήστε τον να έλθει.

Ο Τούρκος εισήλθε φέρων μίαν τζίτζαν (είδος φιάλης) εκ λευκοσιδήρου, πλήρη ρακής -σήμερα στην Ήπειρο το λένε «παρηγοριά»- ησπάσθη λίαν συγκινημένος τον φίλον του εις το μέτωπον, καταβρέξας αυτόν με τα θαλερά δάκρυα, τα οποία έρρεον εκ των οφθαλμών. …‘Επιεςν ο Δήμος Δράκος, έπιον πάντες, όσοι παρευρέθησαν εις την πένθιμον εκείνην σπονδήν (τελετή). Πάντες έκλαιον. Ο Τούρκος τότε παρεκάλεσε τον καπετάνιον… να φυλάξει την εναπομείνασαν ρακήν εις άλλο αγγείον, διότι η τζίτζα δεν ήτο δική του. Εδέχθη ο Δήμο Δράκος το δώρον και απέδωκεν την τζίτζαν. Εδέχθη το επικήδειον δώρον, αφού εδέχθη τον Τούρκον ως τον πιστόν του θανόντος φίλον. Ο Τούρκος ενώ ησπάζετο τον νεκρόν, έλεγε κλαίων.

-Έτζι ξεδιαλέγονται τα μουνουχοκρίαρα (=τα μουνουχισμένα κριάρια που οδηγούσαν τα κοπάδια), θέλων να είπη με τας λέξεις ταύτας ότι εις τον πόλεμον οι καλύτεροι φονεύονται δυστυχώς και αναχωρών προσέθηκε.

-Έτζι τόχουν τα παλληκάρια!...

Ωραιότερον επικήδειον λόγον, ουδείς ηδύνατο μάλλον εγκαρδίως και αφελώς (= απλά) να εκφωνήσει επί του νεκρού εγκωμιαζομένου μεταστάντος φίλου. Και ο ταλαίπωρος πατήρ βλέπων ενώπιον αυτού νεκρόν τον προ ολίγων ωρών ακμαίον, σφριγώντα και υπέρ πατρίδος αγωνιζόμενον υιόν, ακούων τους ολίγους μεν, πλην αληθείς εγκαρδίους επαίνους, ω πόσον ησθάνετο σπαρασσομένην την καρδίαν του!».

Και για να μην αδικούμε τους Μουσουλμάνους πολεμικούς αντιπάλους μας δε χωρά αμφιβολία πως, στην προκειμένη περίπτωση, εκτός από το μεγαλείο ψυχής του Σουλιώτη Δήμου Δράκου, ο έπαινος και ο πολιτισμός ανήκει και στον ανώνυμο Τουρκαλβανό πολεμιστή και αδελφοποιτό του δολοφονημένου Γκέλη Δράκου. Όπως, βέβαια, τρανή απόδειξη του πολεμικού πολιτισμού αποτελεί και η μεγαλειώδης πράξη του Τουρκοαιγύπτιου Ιμπραήμ πασά όταν φίλησε το νεκρό μεγάλο Έλληνα αντίπαλό του Παπαφλέσσα στη μάχη στο Μανιάκι το 1825, στη διάρκεια της επικού Ελληνικού ξεσηκωμού στα 1821 και όπως την περιγράφει ο συγγραφέας Μιχ. Μητσάκης στο έξοχο διήγημά του «Το Φίλημα»!

Μακάρι ποτέ πόλεμος πια. Όμως επειδή αυτό αποδεικνύεται, δυστυχώς, μια ουτοπία, τα τελευταία ανατριχιαστικά γεγονότα στη μαρτυρική Ουκρανία με κάνουν να αγωνιώ και να αναρωτιέμαι με δέος: τι άλλο άραγε και πόσο απάνθρωπο έχουν να δουν τα μάτια μας ή να δουν και να ζήσουν -ω Θεέ μου!- τα παιδιά και τα εγγόνια μας στον 21ο αιώνα μ. Χ.;

Πηγές: Βικιπαίδεια, Γέρο Σουλιώτης (δηλ. Σπύρος Τζίπης), Χρ. Περραιβός, Λ. Κουτσονίκας, Λιάνα Μπακογιάννη, Ανάργυρος Φαγκρίδας, Ελευθέριος Χρ. Διαμάντης, Στ. Τζίμας.