Πήλιο Γούσης: Προδότης ή "προδότης"; - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Πήλιο Γούσης: Προδότης ή "προδότης"; - Του Βαγγέλη Τσιρώνη

Βαγγέλης Τσιρώνης

Φιλόλογος-Συγγραφέας

Στην ιστορία αλλά και στη συνείδηση των νεοελλήνων ο Πήλιο Γούσης έχει καταγραφεί ως ο «προδότης» του Σουλίου. Είναι η πιο μεγάλη καταισχύνη για κάθε Έλληνα! Συγκεκριμένα ο Ιστορικός του Σουλίου και της Πάργας, Χριστόφορος Περραιβός γράφει πως συνέργησε με τον πολιορκητή τότε του Σουλίου Βελή, γιο του Αλή Πασά, και αφού δωροδοκήθηκε με πολλά γρόσια, οδήγησε τους Τουρκαλβανούς στο Κούγκι από κάποιο αφύλακτο μονοπάτι. Αποτέλεσμα να πέσει και η τελευταία αδούλωτη μέχρι τότε γωνιά της υπόδουλης Ελλάδας.

Την άποψη αυτή αποδέχτηκε δίχως άλλο ο Λευκαδίτης ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879) και στο γνωστό του ποίημα «Σαμουήλ» παρουσιάζει τον Πήλιο Γούση να προτρέπει τον φλογερό καλόγερο να παραδώσει το Κούγκι.

«Καλόγερε, τι καρτερείς κλεισμένος μες στο Κούγκι;

Πέντε νομάτοι σόμειναν - κ' εκείνοι λαβωμένοι!

Κ’ είναι χιλιάδες οι εχθροί που σ' έχουνε ζωσμένον!

Έλα να δώσης τα κλειδιά, πέσε να προσκυνήσης,

κι αφέντης ο Βελήπασας δεσπότη θα σε κάμη!

Έτζι ψηλά από το βουνό φωνάζει ο Πήλιο Γκούσης…»

Καθώς σε λίγες μέρες θα τιμήσουμε τη θυσία στο Κούγκι, θεώρησα σκόπιμο να γνωρίσομε κάπως καλύτερα τον σουλιώτη εκείνον άντρα και ας βγάλει ο καθείς τα συμπεράσματά του: ο Πήλιο Γούσης, λοιπόν, είναι ο Σπύρος (Γιωρ)γούσης (δηλ. του Γεωργίου) Μπούσμπος, της γνωστής σουλιώτικης φάρας των Μπουσμπαίων από το χωριό Κορύστιανη (σημερινή Φροσύνη Σουλίου και όχι Βροσίνα Ιωαννίνων). Το όνομα Μπούσμπος, προέρχεται από τις «μπούζες» (=εξογκωμένα χείλη) και σημαίνει χειλαράς (με μεγάλα χείλη), άρα και αγριομούτσουνος. Μέχρι και σήμερα υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή του Σουλίου «Στου Μπούσμπου»! Και ενώ το χωριό του ήταν η Κορύστιανη (πιθανότατα σλαβική λέξη) ο γενάρχης και πατέρας του Γιώργης Μπούσμπος πολιτογραφήθηκε Σουλιώτης και η φάρα του συμμετείχε και διακρίθηκε σε όλους τους αγώνες των Σουλιωτών. Μάλιστα το σπίτι του στο Σούλι ήταν στο άκρο βόρειο μέρος, στον αυχένα του Προφήτη Ηλία.

Ας δούμε τώρα συνοπτικά και κάποια γεγονότα με πρωταγωνιστή τον Πήλιο Γούση: 

1) Μετά την πτώση του Σουλίου συμμετείχε στις μάχες του Ζαλόγγου καθ’ οδόν προς Βουλγαρέλι, όπου σκοτώθηκε ο γέρος πια πατέρας του, σφάχτηκε μια κόρη του, αιχμαλωτίστηκε η μάνα του και οι δυο του κόρες Χρύσω και Μαρία. Ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε και οδηγήθηκε στα Γιάννενα, όπου σύμφωνα με τον Ιστορικό Δημ. Φωτ. Καρατζένη στο έργο του «Τα κατά Πυλίου Γούση Μπούσμπου», σελ. 14, μίλησε σκληρά στον Αλή: «Άπιστε δεν κράτησες το λόγο σου και μας έσφαξες άδικα. Ο Θεός να σε τιμωρήσει». Τότε ο Αλής δικαιολογήθηκε πως έγινε «χατάς» (= λάθος) και τον άφησε να φύγει για το Βουλγαρέλι. 

2) Μετά την πτώση του Σουλίου ο Πήλιο Γούσης ήταν μαζί με άλλους 1.500 Σουλιώτες που κλείστηκαν στο μοναστήρι του Σέλτσου (Γενάρης – Απρίλης 1804) όπου και αντιστάθηκαν μέχρι την τελική τους εξολόθρευση. Ο ίδιος κατόρθωσε να διασωθεί και κατέφυγε στην Κέρκυρα, όπου υπήρχαν και πολλοί άλλοι Σουλιώτες. 

3) Στη διάρκεια της 2ης πολιορκίας του Μεσολογγίου (1825-1826), όπου συμμετείχε σε σύσκεψη των καπεταναίων Σουλιωτών εάν έπρεπε να συνεχίσουν την άμυνα ή όχι, πήρε το λόγο και είπε: «Πουθενά δεν πηγαίνομεν. Βουνό (δηλ, τόσο ψηλό) να το κάνει (το κάστρο) απ’ έξω ο Ομέρ Βρυόνης, εδώ θα πεθάνωμεν κι όποιου βαστά ο κώλος, ας κάμει αρχή και βλέπει…» (Ν. Κασομούλη «Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, τόμ. 2ος, σελ. 218). 

4) Στην περίφημη έξοδο των Μεσολογγιτών (Κυριακή των Βαΐων 1826) ο Πήλιο Γούσης έπεσε μαχόμενος. «Την δε κεφαλή του αποκόψαντες οι πολέμιοι και θέσαντες επί ακοντίου περιήγαγον ανά την πόλιν, ως επιφανές αιματηρόν τρόπαιον, είχε δε τότε τον βαθμόν του αντιστρατήγου» (Ιωάννη Γούση «Ιστορία Σουλίου»). (Το όνομά του βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνα των μαρτύρων στη σχετική στήλη στον Κήπο των Ηρώων).

Νομίζω πως τέτοια μεγάλα γεγονότα σε τέτοιες κρίσιμες ώρες καθορίζουν και κρίνουν το ποιον και τη στάση ζωής των ανθρώπων. Όχι πως οι προδοσίες και οι λιποψυχίες είναι κάτι ασύνηθες. Είναι και αυτές στη φύση των ανθρώπων. Είναι όμως και μια αίσθηση καταφυγής, μια προσπάθεια δικαιολόγησης και αποδοχής για ό τι πολυτιμότερο έχομε στην ύπαρξή μας και το χάνομε. Και κατόπιν κάνομε την καρδιά μας πέτρα και ζούμε πια χωρίς αυτό. Αυτή είναι και η πλέον τραγική πλευρά του ανθρώπου.

Για τους Σουλιώτες, τα αγαπημένα τους βράχια ήταν ό, τι πολυτιμότερο είχαν στη ζωή τους. Συνεπώς, εάν είχαν αντιληφθεί κάποια προδοτική κίνηση του Πήλιο Γούση, την ύστατη εκείνη στιγμή του αγώνα, θα του είχαν πάρει οι ίδιοι το κεφάλι. Και αν ξέφευγε εκείνη την ώρα, ουδέποτε οι Σουλιώτες θα καταδέχονταν να τον έχουν συνεργάτη και συναγωνιστή στους μετέπειτα αγώνες και διεργασίες για την επανάκτηση της αγαπημένης τους πατρίδας. Εξάλλου ο Περραιβός, που σίγουρα δεν ήταν και αυτός υπεράνω κάθε ανθρώπινης αδυναμίας, κατηγόρησε για προδοσία και τους ηγέτες δύο εκ των πλέον σημαντικών σουλιώτικων φαρών. Τον Γιώργη Μπότσαρη των Μποτσαραίων και τον Ν. Κουτσονίκα των Κουτσονικαίων. Ας σημειωθεί ακόμη πως και ο Φώτος Τζαβέλας, από τους πλέον αγνούς ήρωες του Σουλίου, που υπέγραψε τη συμφωνία παράδοσης του Σουλίου (12 Δεκεμβρίου 1803), κατηγορήθηκε (όχι από τον Περραιβό) πως έλαβε αρκετά γρόσια από τον Βελή Πασά λίγες ώρες πριν αναχωρήσει ασφαλής με τη φάρα του και τους περισσότερους Σουλιώτες για την Πάργα.

Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα η πτώση του Σουλίου ήταν μάλλον προδιαγεγραμμένη. Σ’ αυτό συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες, μεταξύ των οποίων οι κυριότερες ήταν οι εσωτερικές διαμάχες και πάνω απ’ όλα η φοβερή έλλειψη τροφίμων και οι αρρώστιες που θέριζαν τον πληθυσμό λόγω του πολύμηνου όσο και ασφυκτικού αποκλεισμού από τα στρατεύματα του Αλή.

Με δεδομένα όλα αυτά μήπως έφτασε ο καιρός να αναθεωρηθεί η φοβερή και επαίσχυντη κατηγορία κατά του Σουλιώτη Πήλιο Γούση Μπούσμπου;

Σημ. 1. Στις φωτογραφίες εικονίζονται ο Πήλιο Γούσης και το γραφικό χωριό του Κορύστιανη (νυν Φροσύνη Σουλίου).

2. Πολλά ιστορικά στοιχεία είναι αντλημένα από το βιβλίο του αείμνηστου και ευπατρίδη Αυλοτοπίτη συγγραφέα Ελευθερίου Χρ. Διαμάντη.