Σουλιώτες και Παρασουλιώτες - Του Βαγγέλη Τσιρώνη*

Σουλιώτες και Παρασουλιώτες - Του Βαγγέλη Τσιρώνη*

Ίσως δεν είναι γνωστό ότι οι θρυλικοί Σουλιώτες κατέκτησαν τη ζηλευτή θέση τους στην ιστορία, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια του Αλή πασά, έχοντας στο πλευρό τους τους «Παρασουλιώτες». 

Έτσι λέγονται και καταγράφονται ιστορικά οι κάτοικοι των διπλανών χωριών του Σουλίου: της Γλαβίτσας (σημ. ονομ. Αυλότοπος), του Τσαγκαριού, των Κουκουλιών και της Κορίστιανης (σημ. ονομ Φροσύνη). 

Τα χωριά αυτά προϋπήρχαν του λεγόμενου «Τετραχώρου» (Σούλι, Σαμονίβα, Κιάφα, Αβαρίκος). Μάλιστα το πιο κοντινό προς το Σούλι, η Γλαβίτσα, έχει σλαβική ονομασία και, όπως είναι γνωστό, η (ειρηνική) μετακίνηση σλαβικών πληθυσμών από το βορρά προς τα Βαλκάνια πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στον 6ο και 8ο αιώνα μ. Χ. 

Επίσης το χωριό Κορύστιανη, το πιο μακρινό από το Σούλι, προήλθε από μετοίκηση κατοίκων της Μάζιας Ιωαννίνων και της ευρύτερης περιοχής λόγω της επιδημίας της χολέρας που ενέσκηψε εκεί. Ο ιστορικός Αραβαντινός προσδιορίζει την εγκατάσταση αυτή ανάμεσα στα χρόνια 1368-1375 μ. Χ. 

Συνεπώς, οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο Σούλι περί το 1600 μ. Χ. και ονομάστηκαν Σουλιώτες, βρήκαν εκεί τους «Παρασουλιώτες». Για το λόγο αυτό οι Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν στον σημερινό στενό και ιδιαίτερα ορεινό και βραχώδη γεωγραφικό τόπο του Σουλίου. Αργότερα, όταν ο πληθυσμός του «Τετραχώρου» αυξήθηκε ραγδαία και δημιουργήθηκε σοβαρό ζήτημα ζωτικού χώρου, χτίστηκαν τα άλλα εφτά χωριά: το «Εφταχώρι» (Τσεκούρι, Αλποχώρι, Παλιοχώρι Μπότσαρη, Γκιονάλα, Περιχάτι, Βίλια και Κοντάτες). Αυτά τα έντεκα πια χωριά συγκρότησαν τη λεγόμενη Σουλιώτικη συμπολιτεία. 

Κατά τη Σουλιώτικη περίοδο, όπως αναφέρει ο Λαμπρίδης, τα τέσσερα Παρασουλιώτικα χωριά, τα «Σκάπετα» αλλιώς, υπήρξαν η γεωγραφική προέκταση του Σουλίου προς βορά και αποτέλεσαν με αυτό ένα είδος «ενδογαμικής κοινότητας». Με άλλα λόγια γεννούσαν νυφάδες για τα Σουλιωτόπουλα και μανάδες για τα παιδιά τους. Φυσική, λοιπόν, συνέπεια αυτού, στη διάρκεια των πολέμων εναντίον του Αλή πασά, ήταν τα Σκάπετα να γίνουν το μάτι και το αυτί του Σουλίου από τη βορινή και πλέον επικίνδυνη πλευρά, καθώς και η ένοπλη δύναμη που κάλυπτε τα νώτα από την κατεύθυνση εκείνη. Ιστορικοί δε μάρτυρες της αντίστασης των Σκαπετινών στις επιθέσεις των Τούρκων εναντίον του Σουλίου είναι τα Ταμπούρια στους λόφους της Γλαβίτσας (Αυλοτόπου) «Αγία Παρασκευή», «Τζιούμπα Αγίας Κυριακής», «Παλιόρογγο», «Τζιούμπα Κελέση», «Αγία Τριάδα» και στο Τσαγκάρι στη θέση «Κριάκουρο» στη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, ίχνη των οποίων σώζονται και σήμερα. 

Έτσι, λοιπόν, το λεκανοπέδιο αυτό που περικλείεται από την σουλιώτικη οροσειρά, καθίσταται εκ των πραγμάτων πυρήνας υπεράσπισης της πατρίδας και της ελευθερίας και τα ονόματα Σούλι και Σουλιώτες ταυτίζονται πια με όλη την εν λόγω περιοχή και τους κατοίκους της. Ενδεικτικά ιδού και κάποιοι επώνυμοι «Παρασουλιώτες» που έδωσαν σκληρές μάχες στο πλευρό των Σουλιωτών: Μαλάμος, Κάσκαρης και Μπέκας από τη Γλαβίτσα. Μπούσμπος και Φάφας ή Φράγκος από την Κορίστιανη. Οι Τζιπαίοι και ο Θανάσης Ζαχαριάς, το πρωτοπαλίκαρο του Τζαβέλα, από το Τσαγκάρι. Ο ήρωας Γιώργος Μπαφέτζης που θυσιάστηκε στη θέση Κουκουρέλια της Βρυτζάχα στα 1800 από τους Κουκουλιούς. 

Ακόμη η λαϊκή μούσα μας διασώζει: «Στο λόγγο στο Παλιόρογγο, στη Τζιούμπα στ’ Αλωνάκια επολεμούσε η Τουρκιά με τα παλικαράκια», όπου οι τοποθεσίες «Παλιόρογκο» και «Τζιούμπα στ’ Αλωνάκια» βρίσκονται στη Γλαβίτσα (Αυλότοπος). 

Ως μία ακόμη αδιαμφισβήτητη απόδειξη της συμπόρευσης και σύμπραξης των «Παρασουλιωτών» με τους Σουλιώτες στις δύσκολες στιγμές τους, που αξίζει να μνημονευθεί, είναι το τραγικό γεγονός της εξορίας των Γλαβιτσιωτών αιχμαλώτων του Αλή Πασά στη Γκρούκα της Αλβανίας το 1805, λίγο καιρό μετά την πτώση του Σουλίου (16-12-1803). 

Όταν λοιπόν σήμερα και με την ευκαιρία των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση του -21 γίνεται λόγος για το ηρωικό Σούλι, πρέπει να εννοούνται και τα πέντε σημερινά Σουλιωτοχώρια. Συνεπώς η Πολιτεία έχει εθνικό και ηθικό χρέος να αναδείξει και στηρίξει έμπρακτα ολόκληρο το λεκανοπέδιο και τους λιγοστούς πια κατοίκους που μοχθούν καθημερινά για την επιβίωσή τους, αποξενωμένοι και αδικημένοι. Αυτή θα είναι και η μόνη ασφαλής προϋπόθεση να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη και το έξοχο πνεύμα των Σουλιωτών στην πορεία του αδυσώπητου και φθοροποιού χρόνου. 

Μήπως αξιότιμε κύριε Δήμαρχε Σουλίου έφτασε η ώρα να γράψετε κι εσείς, μαζί με τους σημερινούς Σουλιώτες, τη δική σας ωραία και ανεξίτηλη Ιστορία; 

Σημ. 1. Για να γνωρίζουν οι απανταχού Σουλιώτες και φίλοι την Ιστορία των Σουλιοτοχωριών θα επανέλθω. 

2. Τα ιστορικά στοιχεία του άρθρου είναι αντλημένα από το εξαίρετο βιβλίο του αείμνηστου αυλοτοπίτη συγγραφέα Ελευθερίου Χρ. Διαμάντη με τίτλο «Σκάπετα ΣΟΥΛΙΟΥ ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΣΟΥΛΙ…, Αθήνα 2001». 

3. Το τοπίο της φωτογραφίας είναι η Αγία Παρασκευή στο ιστορικό και πανέμορφο χωριό «Γλαβίτσα» (σημ. ονομ. Αυλότοπος). Εκεί και το ομώνυμο ταμπούρι των Σουλιωτών.

* Βαγγέλης Τσιρώνης 

Φιλόλογος Συγγραφέας