Ρυθμίσεις για τις προσεχείς εκλογές

Του Πέτρου Ζήγου

Σύμφωνα με τη θεωρία περί της έμφυτης κοινωνικότητας του Αριστοτέλη, του μεγάλου φιλοσόφου της αρχαιότητας, κανένας άνθρωπος δε μπορεί να ζήσει μόνος του, εκτός κι αν είναι θηρίο ή θεός.

Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ζώο πολιτικό. Ο «άπολις» αντιμετώπιζε στην αρχαιότητα τον κοινωνικό διασυρμό, απομονωνόταν κοινωνικά και στιγματιζόταν εφ' όρου ζωής από τους συμπολίτες του. Η ενασχόληση με τα κοινά είναι επιβεβλημένη, όταν βέβαια συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις.  

Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έλεγαν ότι πρέπει να ασχολούμαστε με τα κοινά για να προσφέρουμε ανιδιοτελώς στο κοινωνικό σύνολο, όταν έχουμε τακτοποιήσει «τα του οίκου μας».

Δυστυχώς στην Ελλάδα, στη χώρα που γεννήθηκε η δημοκρατία, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή οι περισσότεροι ασχολούνται με τα κοινά για να τακτοποιήσουν «τα του οίκου τους», μέσω της ενασχόλησης με τα κοινά, και κατά το κοινώς λεγόμενο, ασχολούνται με τα κοινά για να κάνουν «τις δουλειές τους».

Αυτός ο τρόπος ενασχόλησης με τα κοινά δεν έχει ευγενή κίνητρα. Αυτή η λογική και αυτές οι πρακτικές οδηγούν μερικές φορές στη διαφθορά, στις σκοτεινές συναλλαγές και στη διαπλοκή, δεδομένου ότι κάποιοι, αιρετοί ή μη, είναι αμφιβόλου ηθικής υπόστασης (έχουν ελαστική συνείδηση, δεν έχουν ηθικούς φραγμούς), είναι ανεπαρκείς και μέτριοι.

Σημειωτέον ότι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) συγκαταλέγονται μεταξύ των υπηρεσιών και οργανισμών, όπου παρατηρούνται τα περισσότερα φαινόμενα διαφθοράς.

Η υγιής ενασχόληση με τα κοινά έχει κίνητρα αλτρουϊστικά και ανθρωπιστικά και όχι συμφεροντολογικά. Αποκλειστικός σκοπός της πρέπει να είναι η ανιδιοτελής προσφορά στον συνάνθρωπο και σε κοινωνικό σύνολο. Η υγιής ενασχόληση με τα κοινά δεν είναι επάγγελμα. Δεν είναι μέσο για την ικανοποίηση εγωισμών και προσωπικών φιλοδοξιών. Δεν αποσκοπεί στη δημιουργία δημοσίων σχέσεων. Δεν είναι μέσο για προσωπική προβολή και καταξίωση. Δεν πρέπει να αποβλέπει στην απόκτηση πελατείας και στην εξυπηρέτηση κομματικών ή επαγγελματικών συμφερόντων και τέλος δεν είναι αυτοσκοπός.

Δύο, κατά ανώτατο όριο, πρέπει να είναι οι θητείες όλων των αρετών. Ό,τι έχει κανείς να προσφέρει, το προσφέρει κατά τη διάρκεια των δύο θητειών.

Σημειωτέων ότι κάποιοι, αν και έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση των εκλογέων, επιμένουν και επιδιώκουν να είναι πάλι υποψήφιοι για διάφορα αξιώματα.

Το πολιτικό σκηνικό χρειάζεται ανανέωση όχι μόνον ηλικιακή αλλά ανανέωση σε πρόσωπα και ιδέες. Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας. Χρειάζεται νέο ύφος και ήθος και διαφορετική πολιτική συμπεριφορά και πρακτική (διαφορετική πολιτική κουλτούρα). Μόνον έτσι θα αποκατασταθεί η τρωθείσα εμπιστοσύνη των πολιτών προς την πολιτική και τους πολιτικούς. Όσοι δοκιμάστηκαν, πρέπει κάποια στιγμή ν' αποχωρήσουν και στην πρώτη γραμμή να περάσουν νέα και άφθαρτα πρόσωπα, που έχουν όρεξη για δουλειά και ανιδιοτελή προσφορά και είναι σταθερά προσηλωμένα σε αρχές και αξίες. 

Επειδή οι επικείμενες εκλογές είναι τριπλές (δημοτικές, περιφερειακές και ευρωεκλογές) και θα υπάρχουν πάρα πολλά ψηφοδέλτια, πολλές κάλπες, πολλά παραβάν και πάρα πολλοί υποψήφιοι, πρέπει η προσοχή όλων μας να είναι τεταμένη, για να εκφραστεί ελεύθερα η βούληση των εκλογέων και ν' αποφευχθούν τυχόν λάθη και ακυρώσεις ψηφοδελτίων.

Επίσης, επειδή κάποιοι (υποψήφιοι ή μη), για διάφορους λόγους, εκδηλώνουν κατά την προεκλογική περίοδο και κατά την ημέρα των εκλογών παραβατική συμπεριφορά, ο νομοθέτης θέσπισε αρκετές διατάξεις, οι οποίες προβλέπουν την επιβολή κυρώσεων σε βάρος των παραβατών.

Σύμφωνα με την εκλογική νομοθεσία τιμωρείται με φυλάκιση α) όποιος με βία ή με απειλές βίας παρεμποδίζει τον εκλογέα ν' ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, β) όποιος με οποιονδήποτε τρόπο επιχειρεί ή πετυχαίνει να λάβει γνώση, είτε ο ίδιος, είτε τρίτος, τι ψήφισε ο εκλογέας, γ) όποιος ψηφίζει χωρίς να έχει δικαίωμα ή ψηφίζει κατ' επανάληψη, δ) όποιος νοθεύει το γνήσιο αποτέλεσμα της εκλογής, ε) όποιος καταστρέφει ή εξαφανίζει την κάλπη, στ) όποιος αδικαιολόγητα δεν ασκεί το δικαίωμα του εκλέγειν, ζ) όποιος ψευδώς παριστάνει το πρόσωπο κάποιου εκλογέα ή κάνει χρήση πλαστών ή νόθων εγγραφών, η) όποιος επεμβαίνει αυθαίρετα κατά τη σύνταξη του ψηφοδελτίου από τον εκλογέα, θ) όποιος μέσα στο κατάστημα της ψηφοφορίας ή γύρω απ' αυτό ενεργεί υπέρ ή κατά ενός υποψηφίου, ι) όποιος με σκοπό να υπερψηφιστούν ή καταψηφιστούν υποψήφιοι υπόσχεται ή κάνει δωρεά, κ) όποιος από πρόθεση παρεμποδίζει τη διεξαγωγή της εκλογής ή διαταράσσει αυτήν κ.λ.π.    

Επίσης με χρηματική ποινή και φυλάκιση τιμωρείται α) όποιος με ψεύτικες ειδήσεις ή συκοφαντικές διαδόσεις, που αναφέρονται στο πρόσωπο κάποιου υποψήφιου ή με άλλο τρόπο εξαπατά τον εκλογέα είτε για να παραλείψει την άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος, είτε για ν' αλλάξει το εκλογικό του φρόνημα, β) όποιος προτείνει, δίνει ή υπόσχεται σ' εκλογέα δώρα ή άλλες ωφέλειες, που δεν οφείλονται, σαν αντάλλαγμα, για να το ασκήσει με ορισμένο τρόπο, γ) δημόσιος γενικά υπάλληλος που θα δεχόταν να διοριστεί ή να χρησιμεύσει ως αντιπρόσωπος κάποιου υποψηφίου ή κόμματος, δ) όποιος απαιτεί υπέρογκα ποσά για την εκτύπωση ψηφοδελτίων, ε) αυτός που υποβάλλει στην εφορευτική επιτροπή με δόλο πολυάριθμες, απαράδεχτες ή αβάσιμες ενστάσεις, στ) όποιος αποτρέπει με οποιονδήποτε τρόπο εκλογέα ν' ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, ιδίως αν αυτός εξαρτάται απ' αυτόν, ζ) όποιος την προηγούμενη η μέρα ή την ημέρα των εκλογών παραθέτει ομαδικό γεύμα σε εκλογείς ή δίνει χρήματα για να δαπανηθούν γι' αυτό το σκοπό, καθώς και αυτοί που παίρνουν μέρος στο γεύμα, η) όποιος αδικαιολόγητα καταστρέφει ή εξαφανίζει ψηφοδέλτια κ.λ.π.

Για τα προαναφερθέντα αδικήματα, αν ο δράστης έχει συλληφθεί επ' αυτοφώρω, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 417 και επόμενων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Σύμφωνα με το άρθρο 15 του πρόσφατου νόμου 4604/26-03-2019 (ΦΕΚ 50 Α'), ο οποίος αποτελεί κατά κάποιον τρόπο συνέχεια του νόμου 4555/2018 (πρόγραμμα « ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ  Ι »), για την ανακήρυξη των εκλογικών συνδυασμών κομμάτων ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, ο αριθμός των υποψηφίων από κάθε φύλο πρέπει να ανέρχεται σε ποσοστό τουλάχιστον ίσο με το 40% του συνολικού αριθμού των υποψηφίων τους.

Επίσης ο νόμος αυτός προβλέπει την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των δύο φύλων σε όλους τους τομείς και την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Σε κάθε δήμο συνίσταται Δημοτική Επιτροπή Ισότητας, η οποία είναι συμβουλευτικό όργανο προς το δημοτικό συμβούλιο. Με απόφαση του περιφερειακού συμβουλίου συγκροτείται Περιφερειακή Επιτροπή Ισότητας των φύλων. Στους ΟΤΑ α' βαθμού μπορεί να συνιστάται οργανική μονάδα με τον τίτλο «Ξενώνας Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών». Στην Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και στην Ένωση Περιφερειών Ελλάδος μπορεί να συσταθούν Αυτοτελή Γραφεία Ισότητας των Φύλων. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έντυπα ή ηλεκτρονικά, και η διαφήμιση μεριμνούν για την προώθησης της ουσιαστικής ισότητας των φύλων με την προβολή μιας ισότιμης και απαλλαγμένης από έκφυλα στερεότυπα εικόνας για τα άτομα.

Με το Ν. 4555/2018 δόθηκε, για πρώτη φορά, το δικαίωμα του εκλέγειν (δηλαδή το δικαίωμα να ψηφίζουν) στους νέους των 17 ετών.

Επίσης με τον προαναφερθέντα νόμο θεσπίστηκε η εφαρμογή του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής. Ο αριθμός των δημοτικών ή περιφερειακών συμβούλων εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το ποσοστό που έλαβε κάθε συνδυασμός την πρώτη Κυριακή και όχι κατά την επαναληπτική. Στον πρώτο σε ψήφους συνδυασμό δεν δίνεται καμία προσαύξηση (μπόνους). Για παράδειγμα ο πρώτος συνδυασμός με 1052 ψήφους θα κερδίσει 6 έδρες αντί 13 έδρες, που θα έπαιρνε με το προηγούμενο εκλογικό σύστημα. Ο δεύτερος συνδυασμός με 874 ψήφους θα πάρει 5 έδρες αντί για 3 κ.ο.κ.

Σύμφωνα με το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, αφού κατανεμηθούν οι έδρες κάθε συμβουλίου στους οικείους συνδυασμούς με βάση το εκλογικό μέτρο, που προκύπτει από τη διαίρεση του συνόλου των έγκυρων ψήφων με τις προς διάθεση έδρες, εν συνεχεία τυχόν αδιάθετες έδρες κατανέμονται στους συνδυασμούς με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπά τους.

Η αναλογική συγκρότηση των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων αναμένεται να λειτουργήσει παιδευτικά για το σύνολο των παρατάξεων, που θα μετέχουν σε αυτά, καταργώντας στην ουσία την έννοια των συμπολιτευόμενων και αντιπολιτευόμενων συμβούλων. Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές θα υποχρεωθούν να μπουν στη βάσανο του δημοκρατικού διαλόγου και της αναζήτησης προγραμματικών συμβιβασμών, συναινέσεων, συγκλίσεων, συνεργασιών και συνθέσεων, στοιχεία που κατά τεκμήριο βελτιώνουν την ποιότητα των λαμβανομένων αποφάσεων.

Οι διαφωνούντες με το σύστημα της απλής αναλογικής ισχυρίζονται ότι με την εφαρμογή της θα υπάρξει ακυβερνησία στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού, διότι θα είναι πολύ δύσκολη η λήψη αποφάσεων.

Η απλή αναλογική αναμένεται να ενεργοποιήσει τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες, καθώς πλέον δεν θα υπάρχει η πλήρης μετάθεση της ευθύνης στον εκάστοτε Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη.

Όπως είναι πλέον γνωστό, τα τοπικά διαμερίσματα μετονομάζονται σε κοινότητες, ανεξαρτήτως του πληθυσμού τους.

Η εκλογή προέδρων των κοινοτήτων με μόνιμο πληθυσμό έως 300 κατοίκους γίνεται με χωριστή κάλπη και με ενιαίο ψηφοδέλτιο , όλων των μεμονωμένων υποψηφίων. Για την εκλογή προέδρου ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμηση του υπέρ ενός υποψηφίου (δηλ. να βάλει έναν σταυρό). Πρόεδρος εκλέγεται όποιος συγκεντρώσει τους περισσότερους σταυρούς. Σε περίπτωση ισοψηφίας το πρωτοδικείο διενεργεί κλήρωση.

Για την εκλογή συμβουλίου κοινότητας άνω των 300 κατοίκων, ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμηση του υπέρ δύο υποψηφίων συμβούλων κοινότητας. Σε περίπτωση που ένας συνδυασμός έλαβε το 50% + 1 ψήφο, Πρόεδρος του Συμβουλίου της κοινότητας αναδεικνύεται ο πρώτος σε σταυρούς υποψήφιος σύμβουλος. Σε διαφορετική περίπτωση πρόεδρος εκλέγεται από το συμβούλιο της κοινότητας με μυστική ψηφοφορία. Υποψήφιοι για το αξίωμα του προέδρου είναι οι πρώτοι σε σταυρούς προτίμησης σύμβουλοι από τους δύο πρώτους συνδυασμούς. Πρόεδρος εκλέγεται εκείνος που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του συμβουλίου. Αν μετά από τρείς ψηφοφορίες οι υποψήφιοι λάβουν τον ίδιο αριθμό ψήφων, διεξάγεται κλήρωση μεταξύ τους.

Ο συνολικός αριθμός των δημοτικών συμβούλων ενός δήμου εξαρτάται από το μόνιμο πληθυσμό του δήμου. Για παράδειγμα στο δήμο Ηγουμενίτσας με μόνιμο πληθυσμό 25.814 κατοίκους, εκλέγονται 27 δημοτικοί σύμβουλοι.

Στην Περιφέρεια Ηπείρου εκλέγονται συνολικά 51 περιφερειακοί σύμβουλοι. Ο Νομός Ιωαννίνων εκλέγει 25 περιφερειακούς συμβούλους, ο Νομός Άρτας 10, ο Νομός Θεσπρωτίας 7 και ο Νομός Πρέβεζας 9 περιφερειακούς συμβούλους.

Για τον υποψήφιο περιφερειάρχη και για τον υποψήφιο δήμαρχο δεν απαιτείται σταυρός προτίμησης και, αν σημειωθεί, δεν συνεπάγεται ακυρότητα του ψηφοδελτίου.

Οι αντιπεριφερειάρχες (χωρικοί και θεματικοί) ορίζονται από τον περιφερειάρχη και οι αντιδήμαρχοι ορίζονται από τον δήμαρχο. Με τον προηγούμενο νόμο ο χωρικός αντιπεριφερειάρχης δεν χρειάζονταν σταυρό προτίμησης, ενώ με το νέο νόμο χρειάζεται σταυρό για να εκλεγεί περιφερειακός σύμβουλος και μετά να οριστεί αντιπεριφερειάρχης, εφόσον αποφασίσει γι 'αυτό ο περιφερειάρχης.

Δήμαρχος εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού (δηλαδή του συνδυασμού που πλειοψήφισε με ποσοστό μεγαλύτερο του πενήντα τοις εκατό του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων) ή αυτός που αναδείχτηκε νικητής στον β΄ γύρο (στις επαναληπτικές εκλογές). Σε περίπτωση ισοψηφίας, το αρμόδιο πρωτοδικείο διενεργεί κλήρωση. Το ίδιο ισχύει και για την εκλογή περιφερειάρχη.

Για την εκλογή δημοτικών συμβούλων, σε δήμους που αποτελούν ενιαία εκλογική περιφέρεια, ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του υπέρ ενός ή δύο ή τριών υποψηφίων. Για την εκλογή δημοτικών συμβούλων σε δήμους που αποτελούνται από περισσότερες εκλογικές περιφέρειες, ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του υπέρ ενός ή δύο ή τριών υποψηφίων της εκλογικής περιφέρειας στους εκλογικούς καταλόγους της οποίας είναι γραμμένος και υπέρ ενός υποψηφίου σε μία από τις άλλες εκλογικές περιφέρειες του οικείου δήμου. Στις μονοεδρικές, διεδρικές και τριεδρικές εκλογικές περιφέρειες ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του μόνον υπέρ ενός υποψηφίου της εκλογικής περιφέρειας στους εκλογικούς καταλόγους της οποίας είναι γραμμένος και υπέρ ενός υποψηφίου σε μία από τις άλλες εκλογικές περιφέρειες του οικείου δήμου.

Ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του υπέρ α) ενός υποψηφίου σε εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν έως 3 περιφερειακούς συμβούλους, β) ενός ή δύο υποψηφίων σε εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν από 4 έως 7 εκλογικούς συμβούλους, γ)ενός ή δύο ή τριών υποψηφίων σε εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν από οχτώ έως 12 και δ) ενός ή δύο ή τριών ή τεσσάρων υποψηφίων σε εκλογικές περιφέρειες που εκλέγουν περισσότερους από 12 περιφερειακούς συμβούλους.

Ψηφοδέλτιο συνδυασμού με περισσότερους σταυρούς προτίμησης από τους ανωτέρω είναι έγκυρο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίμησης.

Οι εκλογείς που είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ετεροδημοτών, στις αυτοδιοικητικές εκλογές (Α΄ και Β΄ Κυριακή) ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα αποκλειστικά και μόνο στην περιφέρεια του δήμου που είναι δημότες, δηλαδή στο δήμο της βασικής εγγραφής τους. Στον εκλογικό κατάλογο της βασικής εγγραφής τους θα υπάρχει η ένδειξη « Ε » (ετεροδημότης). Στις εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα αποκλειστικά και μόνο στον τόπο διαμονής τους.

Κλείνοντας να υπενθυμίσουμε τη ρήση του Αβραάμ Λίνκολν σύμφωνα με την οποία «η ψήφος είναι πιο δυνατή από σφαίρα. Με την σφαίρα μπορεί να σκοτώσεις τον εχθρό σου, ενώ με την ψήφο μπορεί να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου ».

Καλό είναι τη ρήση αυτή να τη λάβουμε σοβαρά την έχουμε υπόψη μας τη στιγμή που θα πάμε στις κάλπες.     

Πέτρος Γ. Ζήγος

Πτυχιούχος Παντείου Πανεπιστημίου

Τελειόφοιτος του Νομικού Τμήματος της

Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου

Αθηνών  - Τηλ. 6946178942